Làng tôi đã từ lâu trở thành mảnh đất của ngành đánh cá, là tổ quốc của những chiếc lưới lao xao. Tế Hanh đã khởi đầu bài thơ một cách đặc biệt, kể về làng chài của mình. Câu thơ đầu tiên cho ta biết rằng đó là một làng chài ở vùng cửa sông gần biển. Với hai câu thơ mở đầu, tác giả đã giới thiệu vị trí địa lý và đặc điểm nghề nghiệp của làng quê. Quê hương ở đây chính là làng chài – nơi mà nghề làm lưới là chủ yếu.
Trong tưởng tượng của nhà thơ, sau lời giới thiệu đó, hình ảnh làng chài hiện ra trước mắt. Tác giả mô tả chi tiết một buổi sáng tuyệt vời khi người làng cùng nhau ra khơi đánh cá. Trong khung cảnh trời xanh, gió nhẹ và bình minh hồng. Buổi sáng ấy thực sự là một ngày đẹp như mơ – Vẻ đẹp lành mạnh, mát mẻ, dễ chịu, thoáng đãng của buổi bình minh. Và chỉ những người làm nghề làm lưới mới thấy được tầm quan trọng của những buổi sáng tươi đẹp – không chỉ là báo hiệu một buổi ra khơi yên bình, mà còn hứa hẹn những mẻ lưới bội thu. Trong bối cảnh đó, hình ảnh người làng ra khơi đánh cá được miêu tả trong những dòng thơ tươi đẹp:
Cành buồm giương, to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gióCánh buồm hiện lên như một vật thể hữu hình, để làng chài được tưởng tượng như một con người – một cách mô tả tinh tế và độc đáo của tác giả. Mỗi vùng quê lâu đời, dường như mang nét đặc trưng riêng. Và người xa quê thường cảm nhận nó như linh hồn của làng quê. Đối với Tế Hanh, khi còn trẻ, hình ảnh cánh buồm ra khơi mang hơi thở và nhịp đập của quê hương. Một cánh buồm rường thân trắng bao la thâu góp gió thật đẹp trong bộ dạng mạnh mẽ, sức mạnh và sự tự tin. Hai câu thơ này diễn đạt hình ảnh phong phú ý nghĩa, biểu tượng hóa tinh thần của người dân.
Hình ảnh đoàn thuyền trở về được miêu tả trong bốn câu thơ:
Ngày hôm sau ồn ào trên bến đỗ
Khắp làng đông đảo đón ghe về
“Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe”
Nhưng con cá tươi ngon thân bạc trắngTác giả không miêu tả một người cụ thể, mà miêu tả không khí trong làng chài. Có tiếng làng ồn ào, sự đông đảo, nhưng rõ ràng là một không khí vui vẻ, phấn khởi và hân hoan. “Nhờ ơn trời” như là tiếng cười vui, tiếng thở phào thanh thản, biết ơn thiên nhiên biển đã giúp đỡ. Chỉ có những con cháu làng chài mới cảm nhận được niềm vui bình dị khi đón những con cá tươi ngon.
Trong khung cảnh đó, hình ảnh các chàng trai với thân hình săn chắc, da ngăm nắng hiện ra qua những câu thơ đẹp:
Cả thân hình nồng thở vị xa xămĐây là hình ảnh của những người dân làng chài, như là những sinh vật được tách ra từ biển, mang vị mặn mòi của biển, mang theo cả những hương vị biển xa. Họ là những đứa con của biển khơi. Câu thơ này lãng mạn, tươi đẹp và thơ mộng.
Con thuyền trước đây mạnh mẽ như một chiếc thuyền võ, nay trở về bến nghỉ mệt mỏi. Con thuyền trở thành đối tượng sống, nằm yên, mệt mỏi, nghỉ ngơi và lắng nghe vị mặn trong từng chén thơ. Trạng thái nghỉ ngơi của con thuyền rất đặc biệt. Và chỉ khi yêu quý, bạn mới nhận ra con thuyền cũng là thành viên của làng biển như tác giả đã miêu tả. Nhưng khi nói về con thuyền, đó cũng là đề cập đến con người. Bây giờ, những người dân làng chài có thể yên tâm nghỉ ngơi và thư giãn. Cảm xúc từ chuyến đi chỉ còn lại trong tưởng tượng êm đềm của họ.
Kết thúc bài thơ, tác giả thể hiện sự nhớ nhung với hình ảnh làng chài bằng một cách đơn giản nhất: Màu xanh biển, cá bạc, cánh buồm trắng, con thuyền reo sóng và đặc biệt là mùi mặn quá.
Nhớ về mùi mặn riêng biệt của biển cả chính là một sự nhớ thật sâu sắc và chất chứa. Vâng, đó là mùi của biển, sóng, gió, tảo biển, cá, và cả mồ hôi trên áo người ra khơi. Mùi quen thuộc và thân thuộc đó chính là một phần của tâm hồn làng chài, của quê hương.
Bài thơ từ đầu đến cuối là sự tươi mới. Đó là tấm lòng yêu quý và nhớ về quê hương của một chàng trai đầy tình cảm. Đối với Tế Hanh, làng chài này đã trở thành nguồn cảm hứng không ngừng. Ông thường được mệnh danh là nhà thơ của quê hương sông nước, và trong nhiều trường hợp, quê hương chỉ thu hẹp lại thành một làng chài riêng biệt của ông.
Chúng ta có thể khẳng định rằng “Quê hương” là một bài thơ tiêu biểu cho tinh thần nhạy cảm và tình cảm chân thành của Tế Hanh. Với nghệ thuật đặc biệt trong cách cảm nhận, hình ảnh đặc trưng và tinh lọc, tác giả đã làm sống mãi một làng chài thân thương. Tình yêu chung thành với quê hương, với mảnh thơ lành này đã giữ mãi một sức hút riêng biệt và thu hút qua nhiều thế hệ yêu thơ.
Liên hệ: www.lrc-hueuni.edu.vn
