Cảo Bản – một cây thuốc quý trong y học cổ truyền đã được chú trọng sử dụng từ lâu đối với những bệnh lý về đau đầu, ngứa lở da, đau bụng và đau khớp. Với những tính chất đặc biệt của mình, Cảo Bản chắc chắn sẽ mang lại những hiệu quả tuyệt vời. Bài viết này sẽ giới thiệu đến bạn những thông tin cần biết về cây Cảo Bản.
1. Tên gọi và phân loại
1.1. Tên thường gọi
Cảo Bản được gọi là “cảo” vì gốc cây có hình dáng như gốc lúa. Trên thực tế, cây Cảo Bản còn có một số tên gọi khác như Cảo Bổn, Thổ Khung, Quỷ Thần, Quy Tân, tuy nhiên chúng không phổ biến.
1.2. Bộ phận dùng của cây
Cảo Bản sử dụng rễ (củ) của cây Bắc Cảo Bản (Ligusticum jeholense Nak.et Kitaga) hoặc cây Tây Khung Cảo Bản (Liguslicum sinense Oliv.) thuộc họ Hoa Tán Apiaceae (Umbelliferae). Dù có hai loại, nhưng trong y học cổ truyền, chúng thường được dùng chung với tên Cảo Bản.
2. Mô tả đặc điểm cây Cảo Bản
2.1. Cách nhận biết và phân loại
-
Cây Liêu Cảo Bản (Bắc Cảo Bản – Ligusticum jeholense): Cây sống lâu năm, cao khoảng 0,15 – 0,16m. Lá kép lông chim mép có răng cưa, cuống lá phát triển thành bẹ ôm lấy thân. Quả có 2 phần quả dính nhau, hình thoi, dài chừng 5mm.
-
Cây Tây Khung Cảo Bản (Liguslicum sinense Oliv.): Cây sống lâu năm. Lá xẻ lông chim kép, cuống lá dài và ôm lấy thân cây. Quả cũng gồm 2 phần quả nhưng có ống tinh dầu nhiều hơn so với loại Liêu Cảo Bản.
Cả hai loại Cảo Bản đều được sử dụng rễ (củ) làm thuốc. Rễ có hình dạng hình cầu, to bằng ngón tay cái, không có mùi mộc mọt là tốt.
2.2. Phân bố, thu hái và chế biến
Hiện tại, Cảo Bản chưa được trồng và khai thác ở Việt Nam. Ở Trung Quốc, Cảo Bản phân bố chủ yếu ở Hà Bắc, Sơn Tây, Liêu Ninh, Cát Lâm, Nội Mông – những vùng có khí hậu lạnh. Cảo Bản được đào lấy rễ và thân rễ, sau đó rửa sạch và phơi khô.
3. Thành phần hóa học và tác dụng của cây Cảo Bản
Hiện nay, chỉ biết rằng Cảo Bản chứa tinh dầu thơm. Tinh dầu này có tác dụng trấn tỉnh, giảm đau, hạ sốt và chống viêm. Ngoài ra, Cảo Bản còn có khả năng ức chế cơ trơn ở ruột, cơ bàng quang và tử cung. Các thử nghiệm còn cho thấy Cảo Bản có tác dụng giãn cơ trơn phế quản và bình suyễn.
4. Tác dụng và cách sử dụng của cây Cảo Bản
Cảo Bản có vị cay đắng thơm và tính ấm. Quy kinh bàng quang. Trong y học cổ truyền, Cảo Bản được sử dụng để trị đau đầu, mụn nhọt, đau bụng và gầu.
4.1. Tác dụng và chủ trị
- Tác dụng: Phát tán phong hàn, trừ thấp.
- Chủ trị: Mụn nhọt, sang lở, cảm mạo, đau đầu do lạnh, gầu.
4.2. Liều dùng và kiêng kị
- Liều dùng: Uống 3 – 6g mỗi ngày.
- Kiêng kị: Không dùng đối với người âm hư hỏa thịnh, không có thực tà và nhiễm phong hàn.
4.3. Ứng dụng lâm sàng
- Cảo Bản chữa cảm mạo do lạnh gây gai rét sợ gió lạnh, đau vùng đầu, đau mình mẩy, biểu thực không có mồ hôi, mạch phù.
- Cảo Bản chữa đau đầu, đau vùng gáy (theo kinh Thái dương), đau răng lợi.
- Cảo Bản chữa ngứa lở ngoài da, da đầu nhiều gầu.
- Cảo Bản chữa đau bụng do lạnh trong trường hợp đang hành kinh bị nhiễm phong hàn gây thống kinh.
- Cảo Bản chữa đau khớp do phong, hàn, thấp.
Đây là những thông tin cần biết về cây Cảo Bản. Một lần nữa, chúng ta nhớ rằng cây thuốc từ thiên nhiên sẽ là nguồn tài nguyên vô cùng quý báu. Hãy tìm hiểu và sử dụng chúng một cách hiệu quả, luôn hợp thời và an toàn.
Thông tin được cập nhật từ trang web www.lrc-hueuni.edu.vn.
