Một loài cây hoa bụi với tên gọi đầy thú vị, Hoa Mặt Trời, còn được biết đến với tên gọi khác là Dã Quỳ. Với chiều cao 2-5m, cây bụi này sống hằng năm và có cành phân nhánh rậm rạp. Lá xanh nổi bật trải dài, đan xen và có cuống lá dài từ 1-2cm. Tuy nhiên, điểm đặc biệt nhất của Hoa Mặt Trời chính là cụm hoa to, mọc ở ngọn cây, với lá bắc xếp thành hàng cao 2cm. Những bông hoa màu vàng tươi ở vòng ngoài hình môi đẹp mắt, cánh hoa thuôn, xẻ hai thu nhỏ ở đầu, và hoa giữa hình ống, trang trí bởi những vảy ngắn. Quả của Hoa Mặt Trời có 2 răng và mùa hoa quả thường diễn ra từ tháng 12 đến tháng 2.
Phân Bố Và Sinh Thái
Chi Tithonia Desf. ex Juss có hai loài ở Việt Nam, đều là cây nhập nội. Hoa Mặt Trời có nguồn gốc từ Nam Mỹ và đã được trồng rộng rãi ở các vùng nhiệt đới trên toàn thế giới. Tuy nhiên, cây cũng đã hoang dã hóa ở nhiều tỉnh từ Lai Châu, Điện Biên, Cao Bằng đến Tây Nguyên và các tỉnh ở Tây Nam Bộ.
Hoa Mặt Trời là một loài cây cực kỳ thích ánh sáng, có khả năng sống trong nhiều điều kiện sinh thái và có thể chịu được cả hạn hán và lạnh vào mùa đông (ở Lai Châu và Cao Bằng). Cây phát triển mạnh trong mùa mưa ẩm, nở hoa nhiều vào mùa thu, và có khả năng tái sinh từ hạt tốt, cũng như có thể trồng từ cành.
Tác Dụng Dược Lý
Một số hợp chất trong Hoa Mặt Trời có tác dụng kháng vi khuẩn, như diversifolin, diversifolin methyl ether và tirotundin. Các hợp chất này được biết đến vì khả năng ức chế viêm, đặc biệt là khả năng alkyl hóa các cặn bã cystein trong phạm vi gắn kết với ADN của yếu tố phiên mã NF-kB. Ngoài ra, diversifolin còn có tác dụng kháng khuẩn với Bacillus subtilis.
Cao chiết từ phần trên mặt đất của cây Hoa Mặt Trời cũng có hoạt tính kháng Plasmodium tốt, với mức độ IC50 trên chủng Plasmodium falciparum nhạy cảm với cloroquin (FCA) chỉ 0,75microg/ml.
Nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng cao chiết từ các phần trên mặt đất của cây Hoa Mặt Trời có tác dụng chống tăng sinh đối với tế bào ung thư đại tràng người (Co12) và tế bào bệnh bạch cầu tiền tủy bào (HL – 60). Các hợp chất được tách ra từ cây này, như tagitinin C và 1-β, 2-α-epoxytagitinin C, thể hiện hoạt tính chống tăng sinh đáng kể.
Công Dụng
Trong y học dân gian, lá đắng của cây Hoa Mặt Trời được sử dụng để điều trị ghẻ. Ở châu Phi, phụ nữ sử dụng nước ngầm từ lá cây Hoa Mặt Trời như một phương pháp gây sẩy thai. Cách thực hiện là uống một cốc nước ngầm từ lá này và kết hợp với một cốc nước ngầm từ lá khác.
Ở Trung Mỹ, cao chiết từ lá cây Hoa Mặt Trời được sử dụng để chữa các vết thương và khối tụ máu. Cây cũng được sử dụng trong y học cổ truyền ở Sao Tome & Principe để trị sốt rét.
Hoa Mặt Trời – một cây thân thuộc với nhiều tác dụng dược lý hữu ích. Hãy khám phá thêm về cây này tại www.lrc-hueuni.edu.vn để hiểu rõ hơn về tác dụng của nó và cách sử dụng trong y học cổ truyền.
