Cây mặt quỷ, hay còn được gọi là Nhàu tán, Đơn mặt quỷ, Cây gạch, Dây đất, có tên khoa học là Morinda umbellata L., thuộc họ cà phê (Rubiaceae). Cây này thường được sử dụng trong việc chữa trị mụn nhọt và dị ứng hiệu quả. Hôm nay, chúng ta hãy tìm hiểu thêm về loại cây này qua bài viết của Bác sĩ Y học cổ truyền Nguyễn Thị Thiên Hương.
Mô tả dược liệu
- Cây mặt quỷ có thể phát triển tới 10m và có thể leo lên cây khác.
- Lá của cây có hình trái xoan ngược rộng, thon, bầu dục hoặc hình dạng dải ngọn giáo, thon nhọn ở phía đầu. Kích thước lá dao động từ 2-12,5cm chiều dài và 4cm chiều rộng. Lá mặt dưới có thể nhẵn hoặc có lông, có 4-6 cặp gân phụ, cuống lá dài 1cm, lá kèm hình tam giác cao 2-5mm.
- Hoa của cây xếp thành đầu, có đường kính khoảng 6mm và có thể xếp thành hình tán. Hoa trắng có ống có lông ở vùng cổ và thuỳ 4 thon.
- Quả của cây gồm những hạch dính nhau, có kích thước khoảng 8-10mm, hình cầu hoặc phẳng, có bề mặt sù xì. Mỗi hạch chứa 1 hạt.
Bộ phận dùng và bào chế
Trong Y học cổ truyền, người ta sử dụng rễ và lá của cây mặt quỷ để làm thuốc. Lá cây có thể thu hái quanh năm và có thể được dùng tươi đắp ngoài da. Rễ của cây thường được thu hái vào mùa xuân hoặc mùa thu. Sau khi đào về, rễ được rửa sạch và loại bỏ rễ con. Sau đó, rễ được ngâm trong nước ấm, cắt ngắn và phơi khô. Thường thì không cần chế biến gì khác. Tuy nhiên, tuỳ theo tình trạng bệnh lý mà có thể sao hơi vàng hoặc tẩm rượu sao.
Thành phần hoá học
Rễ cây mặt quỷ chứa các dẫn xuất anthraquinone và glucosid.
Tính chất dược lý
- Chiết xuất từ lá cây mặt quỷ có tính kháng khuẩn đối với các vi khuẩn như Bacillus megaterium, B. subtilis, E. coli, K. pneumonia, M. luteus, P. aeruginosa, S. typhi, S. flexneri, S. aureus.
- Các chất chiết xuất từ lá cây mặt quỷ như methanolic, n-hexan và chloroform đã được nghiên cứu và cho thấy có tác dụng ổn định tế bào mast và chống phản vệ. Nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng các chất phenolic và flavonoid có trong lá cây đã đóng góp vào việc ức chế sự phân hủy tế bào mast gây ra bởi kháng nguyên và chống phản vệ.
