Xin chào các bạn! Hôm nay chúng ta sẽ cùng khám phá về một loại dược liệu quý mang tên “Cây Thiên Niên Kiện”. Đây là một trong những vị thuốc nam hàng đầu được sử dụng trong y học cổ truyền để trị các bệnh về xương khớp và tuổi già. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về cây thiên niên kiện qua bài viết dưới đây nhé!
1. Thiên Niên Kiện là Cây Gì?
Cây thiên niên kiện, tên khoa học là Homalomena occulta, thuộc họ Ráy. Trong dân gian, cây này còn được gọi là sơn thục hoặc cây bao kim.
Cây thiên niên kiện có thân cỏ, sống lâu năm, thân rễ mập, bò dài và có mùi thơm đặc trưng. Lá mọc từ thân rễ, hình tim, mặt lá sáng bóng, dài khoảng 20-30cm. Hoa của cây mọc thành cụm, gọi là những bông mo, có màu xanh và dài khoảng 5cm. Quả thiên niên kiện thuôn dài và chứa nhiều hạt. Cây này thường ra hoa từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm và có quả chín sau 4-5 tháng.
Thiên niên kiện thường mọc hoang và thích khí hậu nóng ẩm. Chúng thường được tìm thấy chủ yếu ở khu vực Nam Á và Tây Nam Thái Bình Dương. Cây thiên niên kiện thường mọc nhiều ở các vùng trũng, men các kênh, rạch, khe suối và các sườn đồi thấp.
2. Thành Phần của Cây Thiên Niên Kiện
Thân rễ của cây thiên niên kiện chứa khoảng 1% thành phần là tinh dầu. Đây chính là dược liệu quý được sử dụng trong y học cổ truyền với nhiều thành phần hóa học như: 40% l-linalol, một ít terpineol và chừng 2% este tính theo linalyl acetat. Ngoài ra, còn có sabinen, limonen, a-terpinen, acetaldehyt và aldehyd propionic.
Thiên niên kiện có vị đắng, cay, mùi thơm và tính ấm. Tinh dầu của thiên niên kiện có màu vàng nhạt, mùi thơm nhẹ và dễ chịu.
3. Thu hái và Chế biến
Cây thiên niên kiện được trồng bằng rễ và cũng thu hoạch bộ rễ để làm dược liệu. Rễ cây sau khi thu hoạch được rửa sạch, cắt đoạn ngắn khoảng 20cm, sau đó đem sấy nhanh ở nhiệt độ 50 độ C để khô mặt ngoài. Tiếp theo, lột bỏ vỏ và các rễ con, sau đó phơi khô lại và bảo quản ở nơi khô ráo, tránh ẩm mốc.
4. Công Dụng của Cây Thiên Niên Kiện
Thiên niên kiện, đặc biệt là phần rễ, là một loại dược liệu quý với nhiều công dụng. Dưới đây là một số công dụng cụ thể của cây thiên niên kiện:
✅ Chữa đau xương khớp: Sử dụng trong các bài thuốc chữa phong thấp, đau mỏi cổ vai gáy, nhức mỏi xương khớp, tê bì chân tay do thoái hóa cột sống, gai cột sống, thoái hóa đốt sống cổ… đặc biệt là ở người cao tuổi.
✅ Trị đau dạ dày: Giảm các triệu chứng khó chịu do viêm dạ dày và tăng cường chức năng hệ tiêu hóa.
✅ Giảm đau bụng kinh: Hạn chế các cơn đau ở phụ nữ trong thời kỳ tiền kinh nguyệt và trong chu kỳ.
✅ Dùng trong chế biến hương liệu: Tinh dầu của rễ thiên niên kiện có mùi thơm nên được sử dụng để xông hoặc thêm vào các sản phẩm thảo dược để tạo mùi.
✅ Trừ sâu, côn trùng: Sâu và côn trùng rất sợ mùi và thành phần có trong rễ thiên niên kiện. Vì vậy, dược liệu này được dùng để xua đuổi sâu và côn trùng có hại.
5. Cách Bài Thuốc từ Thiên Niên Kiện
Cây thiên niên kiện khô có thể chế biến thành hai dạng: sắc thuốc và ngâm rượu uống. Liều lượng tối đa cho mỗi thang thuốc là 10g. Dưới đây là một số bài thuốc, tương ứng với các bệnh cụ thể:
5.1. Bài thuốc chữa phong thấp, đau nhức xương khớp
-
Bài 1: Thiên niên kiện khô, ngưu tất mỗi loại 10g; mộc qua, hy thiêm thảo mỗi vị 20g. Đem sắc tất cả với 1 lít nước, đến khi cạn còn 400ml thì dừng, chia làm 2 lần uống hết trong ngày.
-
Bài 2: Thiên niên kiện khô, ngải cứu, thương nhĩ tử mỗi vị 10g; rễ cây cỏ xước 40g; hy thiêm, thổ phục linh mỗi loại 20g. Sắc các loại thuốc này với 4 bát nước đầy cho tới khi còn lại 2 bát nước thì dừng, chia làm 2 lần, uống trước khi ăn.
-
Bài 3: Thiên niên kiện, cốt toái bổ mỗi vị 10g, bạch chỉ 8g, sắc lên uống mỗi ngày 1 thang.
5.2. Bài thuốc chữa đau bụng kinh bằng thiên niên kiện
-
Chuẩn bị nguyên liệu: Thiên niên kiện, rễ bưởi, rễ cây bướm bạc, rễ cây sim rừng mỗi vị 10g.
-
Cách làm: Đem các nguyên liệu trên sắc lên, uống thay nước trong những ngày hành kinh để giảm các triệu chứng đau tức bụng, đau thắt tử cung.
5.3. Bài thuốc chữa rôm sảy, mẩn ngứa, dị ứng
-
Chuẩn bị nguyên liệu: Thiên niên kiện, gừng tươi, củ sả.
-
Thực hiện: Tất cả rửa sạch, giã nát rồi đắp lên vùng da bị bệnh. Thực hiện đều đặn trong vòng 2-3 ngày.
5.4. Bài thuốc chữa mụn nhọt, mụn độc
-
Chuẩn bị: Lá thiên niên kiện tươi, 1 nhúm muối hạt.
-
Thực hiện: Giã nát lá thiên niên kiện tươi, trộn đều với muối hạt rồi đắp lên đầu mụn, đắp mỗi ngày cho đến khi mụn lặn hẳn.
5.5. Thiên niên kiện ngâm rượu
-
Chuẩn bị: 1kg củ thiên niên kiện; ngưu tất, câu kỷ tử, hổ cốt mỗi loại 100g.
-
Thực hiện:
- Các nguyên liệu này đem rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô, sao vàng hạ thổ.
- Sau đó đem ngâm cùng 2 lít rượu trắng loại trên 40 độ.
- Ngâm trong bình sành hoặc bình thủy tinh ít nhất 1 tháng là có thể dùng được.
- Để bình rượu ở chỗ khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp, uống mỗi ngày 1 chén nhỏ trong bữa ăn.
6. Lưu Ý Khi Sử Dụng Thiên Niên Kiện
Thiên niên kiện là một loại dược liệu có nhiều công dụng và lành tính. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả chữa bệnh và không ảnh hưởng đến sức khỏe, chúng ta cần lưu ý một số điểm sau:
- Người âm hư nội nhiệt, táo bón, nhức đầu không nên dùng thiên niên kiện.
- Khi dùng thiên niên kiện khô để ngâm rượu, không nên cho quá nhiều và không nên uống quá 2 chén nhỏ một ngày để tránh ngộ độc, nôn ói, chóng mặt và đau đầu.
- Trong các bài thuốc, chỉ dùng tối đa 10g thiên niên kiện khô/ngày.
- Hiệu quả của dược liệu phụ thuộc vào cơ địa của từng người. Nếu sử dụng lâu mà không thấy cải thiện, nên dừng lại và tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Nếu bạn còn thắc mắc thêm về các phương pháp phòng và chữa bệnh từ thiên niên kiện, vui lòng gọi ngay hotline 0865.344.349 để được các chuyên gia, dược sĩ cao cấp của Dược phẩm Tâm Bình tư vấn cách điều trị phù hợp nhất.
XEM THÊM:
- Chữa thoái hóa đốt sống cổ bằng thuốc nam: Cập nhật 8 cách tốt nhất
- Viêm khớp dạng thấp nên ăn gì kiêng gì?: Kiến thức dành cho người nội trợ
- Bài thuốc chữa thoát vị đĩa đệm tại nhà: 12 gợi ý không thể bỏ qua
Hãy đến với website www.lrc-hueuni.edu.vn để tìm hiểu thêm nhiều thông tin hữu ích về sức khỏe và y học cổ truyền.
