Ngũ gia bì gai, một loại dược liệu quý có vị đắng hơi cay và tính mát, được biết đến với tác dụng thanh nhiệt, giải độc và bồi bổ cơ thể. Loại dược liệu này thường được sử dụng để chữa thấp khớp, âm hư và yếu sinh lý ở nam giới. Với hình ảnh đẹp, ngũ gia bì gai đã trở thành một nguồn cảm hứng để chế tác các bài thuốc quý.
Mô tả dược liệu
1. Đặc điểm thực vật
Ngũ gia bì gai là một loại cây bụi nhỏ, có chiều cao trung bình từ 1 – 7m. Cành cây có xu hướng vươn dài và có gai nhọn. Lá của cây có hình bầu dục hoặc thuôn, với mặt trên sẫm bóng và mép lá khía răng to. Hoa nhỏ màu trắng lục và quả có hình đầu dẹt. Cây thường ra hoa vào mùa thu.
2. Bộ phận dùng
Vỏ rễ và vỏ thân của cây là hai phần dược liệu quan trọng được sử dụng để làm thuốc.
3. Phân bố
Ngũ gia bì gai thường được tìm thấy ở khu vực châu Á, đặc biệt là ở Trung Quốc, Nhật Bản và Viễn Đông Nga. Ở Việt Nam, cây thường mọc ở một số tỉnh miền núi như Lạng Sơn, Hà Giang, Lai Châu và Lào Cai. Cây thường được tìm thấy dọc theo bờ suối, nương rẫy và bìa rừng.
4. Thu hái và sơ chế
Phần vỏ rễ và vỏ thân của ngũ gia bì gai thường được thu hái vào mùa xuân thu. Sau khi thu hái, lớp vỏ phía ngoài sẽ được cạo bỏ và rửa sạch. Tiếp theo, dược liệu được phơi khô và ủ bằng lá chuối trong khoảng 7 – 10 ngày cho thơm. Sau đó, dược liệu được phơi âm can cho đến khi khô và bảo quản để dùng dần.
5. Bảo quản
Dược liệu ngũ gia bì gai sau khi đã sơ chế khô nên được đựng trong túi kín và bảo quản ở nơi khô thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm thấp.
6. Thành phần hóa học
Các thành phần chính của ngũ gia bì gai bao gồm saponon triterpen, acid oleanolic, sabinen, A-pinen, P-pinen và P.cymen.
Tác dụng và cách sử dụng
Theo các tài liệu Đông y, ngũ gia bì gai có vị đắng hơi cay và tính mát. Dược liệu này được quy vào ba kinh là can, thận và phế. Ngoài ra, ngũ gia bì gai còn có rất nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Nó có thể bồi bổ cơ thể, mạnh gân xương và thanh nhiệt giải độc. Các nghiên cứu hiện đại còn chỉ ra rằng ngũ gia bì gai cũng có tác dụng kích thích tâm thần và tăng cường sức đề kháng cho cơ thể.
Dược liệu này còn có tác dụng làm giãn mạch máu, cải thiện quá trình cung cấp máu cho não và hạ huyết áp. Đối với thần kinh trung ương, nó còn có tác dụng trấn tĩnh và giúp ngủ ngon. Ngũ gia bì gai thường được sử dụng ở dạng phơi khô âm can. Liều lượng khuyến nghị là từ 6 – 12g mỗi ngày tùy vào bài thuốc và mục đích sử dụng.
Các bài thuốc chữa bệnh từ ngũ gia bì gai
Ngũ gia bì gai là thành phần chính trong một số bài thuốc quý như:
1. Chữa tay run, miệng lập cập
- Chuẩn bị: 30g ngũ gia bì gai, 3g gừng, 6g quế nhục, 24g ngưu tất, 24g thạch hộc.
- Thực hiện: Rửa sạch các nguyên liệu và thái nhỏ, sau đó phơi khô. Sắc chung với khoảng 400ml nước trên lửa nhỏ cho đến khi lượng nước còn khoảng 100ml. Uống hai lần trong ngày khi thuốc còn ấm.
2. Bài thuốc bồi bổ cơ thể, trị sinh lý yếu
- Chuẩn bị: 100g vỏ thân ngũ gia bì gai, 1 lít rượu trắng khoảng 30 – 35°.
- Thực hiện: Đổ dược liệu vào hũ thủy tinh và đổ rượu trắng lên trên, đậy kín nắp. Ngâm khoảng ba tuần, thỉnh thoảng lắc hũ cho rượu thuốc đều. Uống hai lần mỗi ngày, khoảng 20 – 30ml trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ.
3. Bài thuốc chữa kinh nguyệt khó khăn, bạch đới
- Chuẩn bị: 9g ngũ gia bì gai, 6g hồng ngưu tất.
- Thực hiện: Rửa sạch các nguyên liệu và sắc chung với khoảng 500ml nước trên lửa nhỏ. Khi lượng nước còn phân nửa, tắt bếp và uống khi còn ấm.
4. Bài thuốc chữa đau khắp mình mẩy, đau xương khớp
- Chuẩn bị: 100g ngũ gia bì gai, 1 lít rượu trắng khoảng 30°.
- Thực hiện: Thái nhỏ ngũ gia bì gai và rang vàng. Chờ nguội rồi cho vào bình thủy tinh để ngâm với rượu trắng. Ngâm từ 10 – 15 ngày, đảm bảo lắc đều hũ rượu thuốc. Uống một lần duy nhất trước khi đi ngủ, khoảng 30ml.
5. Bài thuốc chữa thổ huyết lao thương
- Chuẩn bị: 9g rễ ngũ gia bì gai, 9g ngưu tất, 9g chu sa liên, 9g tiểu huyết đằng, 1 lít rượu trắng.
- Thực hiện: Cho tất cả các dược liệu vào bình thủy tinh rồi đổ rượu lên và đậy kín nắp. Ngâm ít nhất 10 ngày trước khi sử dụng. Uống hai lần mỗi ngày, khoảng 15 – 20ml mỗi lần.
Những lưu ý khi sử dụng ngũ gia bì gai để chữa bệnh
Mặc dù ngũ gia bì gai có tác dụng chữa bệnh tốt, nhưng cần lưu ý khi sử dụng. Trong một số trường hợp, dược liệu này có thể gây tác dụng phụ và ảnh hưởng đến sức khỏe. Người có âm hư hỏa vượng nhưng không có thấp nhiệt nên tránh sử dụng ngũ gia bì gai. Ngoài ra, dược liệu này không nên được sử dụng kết hợp với một số loại thuốc Tây như Dipyridamode, Clopidogrel và Aspirin.
Thông tin về ngũ gia bì gai chỉ mang tính chất tham khảo. Trước khi áp dụng các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu này, người bệnh cần tham khảo ý kiến của chuyên gia để tránh gặp phải tác dụng phụ.
Bài viết được thực hiện bởi www.lrc-hueuni.edu.vn, nơi bạn có thể tìm hiểu thêm về các loại dược liệu quý và các phương pháp chữa bệnh tự nhiên.
Chú thích:
h1: #
h2: ##
h3: ###
