Cây Quả Nổ (hay còn gọi là cây nổ) là một loại cây quý hiếm mà nước ta có nhiều. Với tên gọi độc đáo, cây Quả Nổ được biết đến nhờ quả của nó có khả năng phát nổ. Đặc biệt, khi quả được cho vào nước, sẽ phát ra tiếng lép bép vui tai. Tuy không chỉ là một loại cây cảnh, nhưng cây Quả Nổ còn được sử dụng trong Đông y để điều trị nhiều bệnh về đường tiết niệu như sỏi bàng quang, sỏi thận, viêm nhiễm niệu đạo và còn có rất nhiều tác dụng khác. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của cây này.
Giới thiệu về cây Quả Nổ
- Tên thường gọi: Cây Nổ, Sâm đất, Sâm tanh tách, Tử lị hoa (Trung Quốc), Tiêu khát thảo, Tam tiêu thảo….
- Tên khoa học: Ruellia tuberosa.
- Họ khoa học: Thuộc họ Ô rô (Acanthaceae).
Đặc điểm tự nhiên
Cây Quả Nổ là một loại cây thân thảo sống lâu năm. Nó có hoa đẹp và nở quanh năm, thích hợp để trồng làm bồn hoa trong công viên và sân vườn. Cây này có thể sinh trưởng nhanh, dễ trồng và mọc khỏe. Chiều cao trung bình của cây dao động từ 20 – 50cm, chỉ có một số cây cao đến 80cm. Rễ của cây có hình dạng tròn dài và màu vàng nâu. Thân cây thẳng, phình rộng ở đốt mang lá, và có tiết diện vuông khi còn non. Lá cây mọc đối, hình bầu dục với gốc thon và đầu tù. Phiến lá mềm nhăn nheo, mặt trên có lông thưa, mép lá có lông cứng và màu xanh tối. Hoa của cây nở ở ngọn hoặc nách lá, có 5 cánh, màu xanh tím và kích thước khá lớn. Cây ra quả từ tháng 8 – 10 hàng năm. Quả của cây có màu đen khi chín và phát nổ ra những hạt tròn sau khi tiếp xúc với nước.
Phân bố, thu hái, chế biến và bảo quản
Cây Quả Nổ có nguồn gốc từ các nước châu Mỹ nhiệt đới. Ngoài nước ta, cây cũng phát triển ở nhiều quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ, Đài Loan, và Thái Lan. Ở Việt Nam, cây chủ yếu mọc hoang ở ven bìa rừng tại các tỉnh thành trên cả nước. Quả của cây có thể thu hoạch quanh năm. Khi thu hái, chỉ cần nhổ cả cây về, sau đó rửa sạch và phơi khô. Vị thuốc từ cây Quả Nổ có thể sử dụng tươi hoặc khô. Rễ của cây được sử dụng nhiều nhất. Cây tươi sau khi làm sạch có thể sắc nước uống. Cây sau khi cắt nhỏ, phơi khô rồi bảo quản dùng dần hoặc có thể sao vàng rồi kết hợp với các loại dược liệu khác để chữa bệnh. Dược liệu cần được bảo quản ở nơi khô ráo và thông thoáng.
Và đừng quên truy cập vào www.lrc-hueuni.edu.vn để tìm hiểu thêm nhiều thông tin hữu ích nhé!
Thành phần hóa học và tác dụng của cây Quả Nổ
Thành phần hóa học
Cây Quả Nổ chứa nhiều dược chất và khoáng chất như glicin, leucine, valin, tirosin. Ngoài ra, trong củ của cây còn chứa campesterol, stigmasterol, lupeol, sitostrerol, hentriacontan.
Tác dụng của cây Quả Nổ theo Y học hiện đại
Hoạt tính chống oxy hóa
Theo các nghiên cứu, rễ cây Quả Nổ có tác dụng chống oxy hóa.
Hoạt tính kháng khuẩn
Nhiều chiết xuất từ các bộ phận khác nhau của cây Quả Nổ đã cho thấy khả năng kháng khuẩn đáng kể. Vì vậy, cây này có tiềm năng trong việc điều trị các bệnh nhiễm khuẩn đường miệng.
Tác dụng chống ung thư
Các nghiên cứu trên thân và lá cây Quả Nổ cho thấy có tác dụng chống ung thư gan HepG2. Ngoài ra, chiết xuất Methanol từ thân cây Quả Nổ cũng có tác dụng chống ung thư vú.
Tác dụng hạ đường huyết
Chiết xuất Methnolic từ toàn cây Quả Nổ có tác dụng làm giảm lượng đường huyết trên thỏ.
Tác dụng bảo vệ dạ dày
Thuốc Bergenin từ rễ cây Quả Nổ có tác dụng bảo vệ niêm mạc dạ dày, chống loét bao tử phụ thuộc vào liều lượng sử dụng.
Tác dụng đối với hệ tim mạch
Thử nghiệm trên chuột cho thấy chiết xuất Bergenin từ cây Quả Nổ có khả năng ổn định nhịp tim. Bergenin cũng có tác dụng làm giảm lipid trong máu, phòng tránh chứng xơ vữa động mạch.
Tác dụng của cây Quả Nổ theo Y học cổ truyền
- Theo y học cổ truyền, rễ của cây có vị ngọt, cay, tính mát.
- Lá có vị cay, hơi đắng, tính lạnh và có ít độc. Dùng lá với liều cao có thể gây nôn.
Cây Quả Nổ có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu… Hạt của cây được dùng bên ngoài để trị vết thương, nứt nẻ da và mụn nhọt. Rễ tán bột mịn để dùng làm thuốc bổ, trị viêm loét dạ dày, tá tràng, sỏi thận, sỏi bàng quang. Ngoài ra, rễ còn có khả năng hỗ trợ điều trị tiểu đường, đau nhức răng, cảm mạo và huyết áp cao.
Cách sử dụng và liều dùng cây Quả Nổ
Liều lượng: Mỗi ngày dùng 10 – 20g rễ Quả Nổ dưới dạng thuốc sắc.
Lá và hạt của cây Quả Nổ: Nước sắc từ lá cây có tác dụng làm ra mồ hôi, điều trị sốt và viêm phế quản mãn tính. Đối với hạt Quả Nổ, thường ngâm nước để hạt nở ra, có chất keo nhờn, sau đó dùng để đắp lên các vết thương và mụn nhọt.
Một số cách sử dụng vị thuốc cây Quả Nổ
Bài thuốc hỗ trợ điều trị thận hư suy
Chuẩn bị: Cây Muối, cây Mực, Sâm tanh tách và cây Quýt gai, mỗi thứ 20g.
Thực hiện: Đem các dược liệu phơi khô, sau đó sắc với 1,5 lít nước còn lại 700ml. Chia nước sắc thành nhiều lần uống và dùng hết trong ngày. Dùng bài thuốc liên tục trong vòng 30 ngày để nhận thấy cải thiện.
Bài thuốc điều trị cảm sốt
Chuẩn bị: 12g cây Quả Nổ.
Thực hiện: Đem thái nhỏ và hãm lấy nước uống hằng ngày. Dùng bài thuốc khoảng 1 – 3 ngày sẽ thấy tình trạng sốt được cải thiện đáng kể.
Bài thuốc chữa chứng run chân tay, mệt mỏi, choáng váng và chóng mặt
Chuẩn bị: Dây đau xương và rễ cây Quả Nổ, mỗi thứ 8g.
Thực hiện: Đem sắc uống, ngày uống 1 thang.
Bài thuốc chữa tiểu đường type 2
Chuẩn bị: Toàn cây khô 25g hoặc dược liệu tươi 75g.
Thực hiện: Sắc uống và chia thành nhiều lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa viêm nhiễm đường tiết niệu
Chuẩn bị: Dược liệu khô 25 – 35g.
Thực hiện: Sắc lấy nước riêng, dùng thêm 20g dược liệu khô để tán thành bột mịn. Uống thuốc bột cùng với nước sắc vào sáng sớm ngay sau khi thức dậy.
Bài thuốc trị bệnh sỏi thận
Chuẩn bị: Cây Dứa dại và rễ Cỏ tranh mỗi thứ 15g. Kim tiền thảo và cây Nổ mỗi vị 20g.
Thực hiện: Đem sắc với 1,5 lít nước, còn lại khoảng 1 lít, chia thành nhiều lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa chứng nóng sốt gây khát nước
Chuẩn bị: Vỏ rễ 6g.
Thực hiện: Sắc với 200ml nước còn lại khoảng 50ml, dùng hết trong ngày.
Bài thuốc chữa ghẻ lở bị nhiễm trùng tụ cầu gây mủ
Chuẩn bị: Thân của cây Quả Nổ.
Thực hiện: Đem đốt thành than, sau đó tán thành bột và rắc lên vết thương.
Bài thuốc chữa chứng cao huyết áp
Chuẩn bị: 12 hoa tươi hoặc khô đều được.
Thực hiện: Thêm nước và sắc uống hằng ngày.
Bài thuốc chữa chứng viêm lợi gây đau nhức răng
Chuẩn bị: Rễ cây Quả Nổ.
Thực hiện: Sắc lấy nước đặc, dùng để ngậm súc miệng và nhổ đi.
Lưu ý khi sử dụng
- Nước sắc từ rễ cây Quả Nổ được sử dụng làm thuốc phá thai, phụ nữ mang thai không nên sử dụng thuốc này.
- Khi sử dụng nước sắc từ rễ cây, cần chú ý về liều lượng và thời gian để tránh việc đi tiểu nhiều lần (do tác dụng lợi tiểu), ảnh hưởng đến sinh hoạt và công việc.
Cây Quả Nổ là một loại cây quý có nhiều tác dụng như điều trị sỏi bàng quang, sỏi thận, viêm nhiễm niệu đạo, chống oxy hóa, kháng khuẩn, chống ung thư, hạ đường huyết, bảo vệ niêm mạc dạ dày… Y học cổ truyền dùng cây này để thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu… Những thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Khi muốn sử dụng thuốc, bạn cần hỏi ý kiến bác sĩ để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn. Hy vọng bạn đã có những kiến thức bổ ích. Chúc bạn nhiều niềm vui và sức khoẻ!
