Bán hạ nam, còn được gọi là củ chóc (Tiphonium trilobatum (L.) Schott), thuộc họ ráy (Araceae), là một loại cây thuốc mọc hoang phổ biến tại Việt Nam.
Lợi ích của bán hạ nam
Theo y học cổ truyền, bán hạ nam có tác dụng giảm ho, làm thông đờm, chống nôn. Đặc biệt, nó được sử dụng để điều trị các chứng ho do đàm thấp, biểu hiện bằng ho có đờm nhiều hoặc ho do viêm phế quản mạn tính. Bán hạ nam cũng được sử dụng trong trường hợp vị khí trên cơ gây nôn.
Bất cứ ai muốn sử dụng bán hạ nam cần chú ý chế biến cẩn thận để loại bỏ các chất gây tê, ngứa trong củ. Liều dùng thông thường là từ 4-12g/ngày dưới dạng thuốc sắc, thuốc tán hoặc thuốc hoàn. Tuy nhiên, những người có chứng táo nhiệt không nên dùng, và phụ nữ mang bầu cần sử dụng thận trọng.
Một số bài thuốc sử dụng bán hạ nam
Trong y học cổ truyền, có một phương thuốc thường được sử dụng gọi là “Nhị trần thang,” bao gồm bán hạ nam (chế) 12g, trần bì và bạch phục linh mỗi loại 10g, cam thảo 8g, được sử dụng dưới dạng thuốc sắc để điều trị các chứng ho có đờm nhiều, ho lâu ngày hoặc khi vị khí xông lên vùng thượng tiêu, gây nôn lợm.
Dưới đây là một số bài thuốc khác sử dụng bán hạ nam:
-
Trị chứng ho, nhiều đờm, thượng vị trướng tức, nôn mửa: Bán hạ nam (chế), trần bì, bạch phục linh mỗi loại 250g, cam thảo 75g. Trộn 4 vị thuốc trên thành bột mịn, dùng dịch sinh khương làm hoàn, mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần 9-15g.
-
Trị chứng ho đờm hoặc sốt kèm theo ho, miệng khát, khó thở: Bán hạ nam (chế) 6g, ma hoàng, tô tử, đình lịch tử mỗi loại 8g, xạ can, hạnh nhân mỗi loại 10g, sinh khương 4g, thạch cao 20g, đại táo 12g. Sắc uống ngày một thang, đến khi hết các triệu chứng.
-
Trị chứng ho, khó thở, hen suyễn lâu ngày: Bán hạ nam (chế), tô tử, hạnh nhân mỗi loại 8g, trần bì, bạch linh, cam thảo mỗi loại 10g. Dùng dưới dạng thuốc sắc ngày một thang. Có thể sử dụng cách uống bán hạ nam 12g, ma hoàng (bỏ rễ) chích mật ong 8g, bồ kết (bỏ hạt) sao vàng. Cả 3 vị thuốc được tán thành bột mịn, mỗi lần uống 2-3g với nước ấm, ngày 2-3 lần. Uống đến khi các triệu chứng được giảm nhẹ.
-
Trị viêm phế quản mạn tính, khí suyễn, đờm nhiều: Bán hạ nam (chế) 15g, ma hoàng, bạch thược mỗi loại 10g, quế chi, tế tân, ngũ vị tử, can khương, sinh cam thảo mỗi loại 5g. Dùng dưới dạng thuốc sắc, ngày một thang. Uống trong nhiều ngày cho đến khi triệu chứng được giảm nhẹ. Hoặc có thể sử dụng bán hạ nam (chế), tô tử mỗi loại 15g, trần bì, cam thảo mỗi loại 10g, dùng dưới dạng thuốc sắc, ngày một thang. Uống trong nhiều ngày cho đến khi triệu chứng được giảm nhẹ.
-
Trị chứng hen suyễn lâu ngày, da xanh xao, thiếu máu: Bán hạ nam (chế) 8g, trần bì, phục linh, cam thảo mỗi loại 10g, đương quy, thục địa mỗi loại 12g, dùng dưới dạng thuốc sắc, ngày một thang.
-
Trị chứng đờm hàn, ho, tâm hồi hộp, khó ngủ: Bán hạ nam (chế) 8g, chỉ thực, trần bì, bạch linh, cam thảo mỗi loại 10g, trúc nhự 8g, dùng dưới dạng thuốc sắc, ngày một thang.
-
Trị bụng đầy trướng, buồn nôn: Bán hạ nam, trần bì, bạch linh, cam thảo, cùng với sinh khương mỗi loại 12g, sắc uống. Hoặc bán hạ nam (chế) 40g, chỉ xác 28g, phèn phi 32g, sắc uống.
-
Trị ong đốt, rắn cắn: Lấy củ bán hạ nam tươi, gọt vỏ, giã nhỏ và chấm vào chỗ bị đốt bởi ong. Trường hợp bị rắn cắn, trước tiên cần tiến hành các thao tác khẩn cấp như ga-rô, nặn, bỏ nọc độc và răng của rắn, sau đó lấy củ bán hạ nam tươi, giã nhỏ và băng vào chỗ bị rắn cắn. Tuy nhiên, đối với trường hợp bị rắn cắn, cần theo dõi chặt chẽ và đưa đến bệnh viện cấp cứu nếu cần thiết.
Đó là một số bài thuốc sử dụng bán hạ nam trong y học cổ truyền. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào tương tự, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.
Nguồn: www.lrc-hueuni.edu.vn
