Rau mồng tơi (hay còn gọi là mùng tơi) là một loại rau thuộc họ Mồng tơi (Basellaceae) với tên khoa học là Basella rubra L. (thân tía, gân lá tía – mồng tơi tía, mồng tơi tím, mồng tơi đỏ) hoặc Basella alba L. (thân xanh – mồng tơi xanh). Đây là một loại cây leo, có đặc điểm thân dài khoảng 1,5 – 2 mét và sống từ 1 – 2 năm. Hiện nay đã có loại cây giống có thân lùn, lá lớn hơn và có nhiều nhánh mọc từ kẽ lá. Thân mồng tơi có màu xanh nhạt hoặc tím nhạt, lá mọc tỏa ra, đơn, nguyên, mẫm, có cuống, hình trứng và đầu nhọn. Cụm hoa nhỏ màu trắng hoặc tím đỏ mọc ở kẽ lá, với những bông ở phía trên thường dài và gầy hơn. Quả mồng tơi nhỏ, hình cầu hoặc hình trứng, có màu tím đen khi chín.
Rau mồng tơi và các công dụng
Rau mồng tơi có nguồn gốc từ các nước nhiệt đới ở châu Á và châu Phi. Ở Việt Nam, cây này thường được trồng cho rào hàng rào và được hái đọt non và lá vào mùa hè và mùa thu. Mùa cuối thu hoặc đông, cây mồng tơi sẽ ra hoa thành cụm ở kẽ lá với màu trắng hoặc hồng nhạt. Quả mồng tơi nhỏ có màu tím đen khi chín.
Rau mồng tơi có nhiều thành phần dinh dưỡng như vitamin A, vitamin B9 (acid folic), vitamin C, calci, magie, sắt và một số chất chống oxy hóa, chất saponin, cùng với các acid amin thiết yếu như arginin, isoleucine, leucine, lysin, tryptophan… Rau mồng tơi cũng có hàm lượng vitamin C gấp 3 lần rau cải và hàm lượng vitamin A gấp 1,5 lần rau xoăn (kale). Một số nghiên cứu đã báo cáo về hoạt tính kháng ung thư, chống oxy hóa và chống viêm của rau mồng tơi nhờ chất beta sitosterol có trong nó.
Trong Đông y, mồng tơi được coi là một loại rau vua. Rau mồng tơi có tính hàn, vị chua và không độc. Theo sách cổ, rau mồng tơi có tác dụng tán nhiệt, lợi đại tiểu trường. Người Việt Nam thường dùng mồng tơi để nấu canh hoặc sử dụng làm thuốc ít. Ở Indonesia, rau mồng tơi được sử dụng để điều trị táo bón ở trẻ em và khó sinh đẻ ở phụ nữ. Trái mồng tơi có màu tím đen và nước từ quả cũng có thể được dùng để nhuộm hoặc làm màu thực phẩm, hoặc để làm hồng má/môi. Ở Ấn Độ và Bangladesh, rau mồng tơi cũng được sử dụng để điều trị thiếu máu, chống viêm và lợi tiểu.
Ai nên ăn rau mồng tơi?
Rau mồng tơi có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Theo Đông y, rau mồng tơi có tính lạnh, hoạt và không độc, có tác dụng nhuận tràng và lợi đại tiểu trường. Do đó, rau mồng tơi thường được chỉ định điều trị cho người bị táo bón, đại tiện khó khăn, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai.
Rau mồng tơi cũng có lợi cho mẹ bầu và thai nhi nhờ chất axit folic, là một loại vitamin B ngăn ngừa khuyết tật ống thần kinh bẩm sinh như tật nứt đốt sống. Sắt trong rau mồng tơi cũng rất có lợi cho phụ nữ mang thai, giúp tạo ra các tế bào mới, củng cố sức khỏe tim mạch và ngăn chặn sự phát triển của ung thư.
Ngoài ra, rau mồng tơi cũng có khả năng hấp thụ cholesterol xấu và giúp giảm cân nhờ chất nhầy pectin có trong nó. Rau mồng tơi cũng có tác dụng lành vết thương, đặc biệt là vết thương do bỏng.
Ai không nên ăn rau mồng tơi?
Mặc dù rau mồng tơi có nhiều chất dinh dưỡng, nhưng không nên lạm dụng. Rau mồng tơi chứa lượng axit oxalic và purin cao, khi ăn nhiều có thể chuyển hóa thành axit uric, gây tăng nguy cơ bị sỏi thận và tích tụ canxi oxalate trong nước tiểu. Do đó, người bị sỏi thận nên hạn chế ăn rau mồng tơi.
Người đang bị tiêu chảy cũng không nên ăn rau mồng tơi, vì rau mồng tơi có tính hàn và nhuận tràng. Tuy nhiên, nếu muốn, bạn có thể tự trồng rau mồng tơi tại nhà để đảm bảo an toàn và tăng sức đề kháng cho cơ thể.
Vì vậy, rau mồng tơi không chỉ là một loại rau ngon mà còn có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Hãy thêm rau mồng tơi vào thực đơn hàng ngày của bạn để tận hưởng lợi ích mà nó mang lại.
Đọc thêm tại www.lrc-hueuni.edu.vn
