Hồi đầu thảo, một dược liệu có tính bình và vị đắng, đã được y học cổ truyền sử dụng trong việc chữa trị nhiều bệnh như mụn nhọt, đau dạ dày, bế kinh và cao huyết áp ở phụ nữ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về liều lượng và cách sử dụng cây thuốc này cho từng loại bệnh tương ứng.
Mô tả về cây hồi đầu thảo
Đặc điểm thực vật
Hồi đầu thảo là một cây thân thảo với hoa có màu tím, đã được khoa học miêu tả từ năm 1972. Cây trưởng thành có chiều cao trung bình từ 15 – 25cm. Lá cây mọc thẳng từ củ và có hình dạng xanh mướt, phình to và nhọn ở đầu. Hoa mọc thành cụm hình tán từ tháng 9 – tháng 12 với mỗi cụm gồm 6 – 10 hoa màu tím. Quả của cây hồi đầu thảo có dạng nang và chứa hạt nhỏ màu nâu, hình thoi.
Phân bố
Cây hồi đầu thảo phát triển chủ yếu ở các nước châu Á như Trung Quốc, Việt Nam, Malaysia, Indonesia, Ấn Độ, Myanma và Lào. Cây thường mọc hoang và sinh trưởng mạnh trong môi trường ẩm mát, như ven sông suối và trong rừng. Tại Việt Nam, cây hồi đầu thảo thường được tìm thấy ở các tỉnh miền núi phía Bắc có độ cao thấp như Lạng Sơn và Cao Bằng.
Bộ phận dùng
Củ hồi đầu thảo, hay còn gọi là thân rễ, là bộ phận chính được sử dụng làm thuốc chữa bệnh.
Đặc điểm dược liệu
Củ hồi đầu thảo có hình tròn hoặc hình trứng với ruột màu vàng. Về hương vị, củ có vị nhạt và mùi hăng tương tự như mùi của củ nghệ. Khi phơi khô, dược liệu có màu be nhạt và không còn mùi hăng, thay vào đó lại có mùi thơm như củ tam thất.
Thu hái – Sơ chế
Cây hồi đầu thảo thường được trồng vào mùa xuân hoặc mùa thu bằng cách sử dụng củ giống. Thu hoạch cây có thể được thực hiện vào mùa hè và mùa thu. Sau khi nhổ cây, cắt bỏ lá và rễ con xung quanh củ, rửa sạch đất cát. Củ có thể được sử dụng ngay hoặc phơi/sấy khô.
Bào chế dược liệu
Khi sử dụng, củ hồi đầu thảo cần được ủ cho mềm. Sau đó, củ được thái lát mỏng và được tẩm với gừng tươi, sau đó cho vào chảo nóng sao vàng.
Thành phần hóa học của hồi đầu thảo
Củ hồi đầu thảo chứa chất chính là saponin steroid. Thủy phân chất này sẽ giải phóng diosgenin với hàm lượng dao động từ 1,12 – 1,14%.
Vị thuốc hồi đầu thảo
Thông tin về tính vị, quy kinh, tác dụng dược lý, chủ trị, liều lượng và cách sử dụng vị thuốc hồi đầu thảo sẽ được đề cập dưới đây.
Tính vị
Hồi đầu thảo có vị đắng và hơi the, và tính bình.
Tác dụng dược lý
Theo y học cổ truyền, hồi đầu thảo có tác dụng bổ máu, chống ứ trệ khí huyết, làm tan máu bầm, thông kinh, tiêu thũng, giảm sưng, nhuận tràng, kích thích tiêu hóa, điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và lợi mật.
Chủ trị
Với những tác dụng trên, hồi đầu thảo được sử dụng để chữa trị các bệnh như bế kinh, đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều và cao huyết áp ở phụ nữ. Ngoài ra, nó cũng có tác dụng điều trị đau dạ dày, viêm gan mãn tính, táo bón, mụn nhọt, vết bầm tím sưng tấy ngoài da, đau thượng vị, viêm tá tràng và tiêu hóa kém.
Liều lượng – Cách sử dụng
- Dạng uống: Mỗi ngày uống 2 – 4g củ hồi đầu thảo dưới dạng bột, viên hoàn hoặc 6 – 12g dạng sắc uống. Bên cạnh đó, cũng có thể sử dụng hồi đầu thảo ngâm rượu uống.
- Dùng ngoài: Không cần quan tâm đến liều lượng.
Bài thuốc chữa bệnh sử dụng hồi đầu thảo
Hồi đầu thảo được sử dụng trong nhiều bài thuốc chữa trị của y học cổ truyền. Dưới đây là một số ví dụ và cách sử dụng phù hợp cho từng chứng bệnh.
- Bài thuốc điều trị mụn nhọt và sưng tấy da do chấn thương:
- Chuẩn bị: Cây và củ hồi đầu thảo tươi.
- Cách sử dụng: Rửa sạch dược liệu, giã nát và chế thêm một ít nước đun sôi để nguội. Bọc hỗn hợp này vào một miếng vải sạch, vắt lấy nước uống. Bã dược liệu dùng để đắp trực tiếp lên vùng da cần điều trị.
- Điều trị máu xấu, kinh nguyệt ít, đau bụng trong kỳ hành kinh và chu kỳ kinh nguyệt không đều:
- Chuẩn bị: Hồi đầu thảo khô.
- Cách sử dụng: Nghiền dược liệu thành bột mịn, đóng bịch ni lông hoặc cất vào lọ kín. Mỗi ngày lấy 10g pha với nước đun sôi để nguội uống. Bắt đầu uống thuốc sau khoảng 2 tuần kể từ ngày có kinh. Dùng trong 10 ngày liên tiếp. Sau 2 – 3 liệu trình uống thuốc, chu kỳ kinh nguyệt sẽ ổn định, máu tốt và da dẻ trở nên hồng hào.
- Bài thuốc trị chứng cao huyết áp cho nữ giới:
- Chuẩn bị: Củ gấu (hương phụ) 18g, hồi đầu thảo 20g.
- Cách sử dụng: Tẩm củ gấu với muối hoặc giấm, rượu. Sau đó, đun sôi cùng với hồi đầu thảo. Nấu trong 300ml nước sạch, đến khi còn khoảng 200ml thì tắt lửa. Uống 1 thang thuốc mỗi ngày chia làm 3 lần. Sử dụng đều đặn cho đến khi huyết áp ổn định.
- Điều trị bế kinh đau bụng:
- Cách 1: Chuẩn bị 20g hồi đầu thảo khô và 1 chén rượu trắng khoảng 10ml. Tán dược liệu thành bột mịn rồi uống kèm với rượu.
- Cách 2: Chuẩn bị hồi đầu thảo và rượu trắng dạng có nồng độ từ 36 – 40 độ. Tỷ lệ là 1kg dược liệu cho 3 lít rượu. Dược liệu được tán thành bột, cho vào một bình thủy tinh rồi đổ rượu vào để ngâm cùng. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 20ml. Khi uống, nên lắc bình rượu để bột thuốc được phân tán đều.
- Điều trị bệnh viêm gan mãn tính và các vấn đề đường tiêu hóa:
- Chuẩn bị: Dược liệu khô.
- Cách sử dụng: Nghiền hồi đầu thảo thành bột mịn. Mỗi ngày uống 6 – 10g. Trong quá trình điều trị, kiêng dùng giấm và rượu.
Lưu ý: Dù là một dược liệu tự nhiên, việc sử dụng hồi đầu thảo cần tuân thủ đúng cách và liều lượng. Trước khi sử dụng, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Hãy truy cập www.lrc-hueuni.edu.vn để tìm hiểu thêm thông tin về các dược liệu khác và các vấn đề sức khỏe.
