Có một loài hoa với ngoại hình rất giống hoa sim và được yêu mến không kém hoa sim, đó là hoa hóa mục – loài hoa đồng nội. Trên khắp đất nước, từ núi rừng đến đồng bằng, từ vùng nước ngọt đến vùng nước mặn, loài cây này dễ dàng được tìm thấy. Hoa hóa mục màu tím hồng đã trở thành câu nói quen thuộc hàng ngày “hoa hóa mục ai bán mà mua” và cũng đã đi vào nhiều câu chuyện tình yêu.
Ít ai biết rằng hoa hóa mục còn được sử dụng làm thuốc và là một trong những nguồn dược liệu tự nhiên, tiện lợi và an toàn.
Đặc Điểm
Cây hóa mục (tên khoa học: Melastoma candidum, họ Mua: Melastomataceae) còn có các tên gọi khác như mua bà, mua thường, dã mẫu đơn, co nát cắm (dân tộc Thái), bạch niêm, mạy nát (dân tộc Tày)… Cây hóa mục là loài cây bụi, cao khoảng 1 đến 2 mét, thân màu nâu đỏ, có nhiều cành và cành non hơi có cạnh, phủ nhiều lông. Lá hóa mục có hình bầu dục, đầu lá nhọn, có lông ngắn, hơi nhám ở mặt trên và có lông mềm ở mặt dưới. Hoa hóa mục mọc thành cụm ở đầu cành, có màu hồng tím với đài hoa phình ở gốc và có năm cánh. Quả hóa mục hình trụ tròn, có lông thô dạng vảy và chứa cơm quả có nhiều nhớt.
Cây hoa hóa mục
Tính Vị, Công Dụng của Cây Hóa Mục
Hóa mục có vị chua chát, tính bình, có tác dụng giải độc, tiêu thũng, tán ứ, thu liễm, cầm máu, chỉ lỵ. Bên cạnh đó, cả lá, quả và rễ hóa mục đều có tác dụng làm săn se.
Lá hóa mục: Lá hóa mục là bộ phận được sử dụng nhiều nhất với chức năng điều trị các vấn đề như khó tiêu, viêm ruột, tiêu hóa kém, đi ngoài ra máu, viêm gan và đau tức vùng hạ sườn bên phải (8 – 16g thuốc sắc). Ngoài ra, lá hóa mục còn được dùng để cầm máu và làm dịu vết bỏng bằng cách nghiền nát lá tươi hoặc khô rồi đắp lên. Nếu bị kinh nguyệt không đều, có thể lấy 20g lá hóa mục sắc trong 200ml nước đến khi còn 50ml nước rồi uống trong ngày.
Ngoài ra, có thể kể đến một số bài thuốc kết hợp từ lá hóa mục như:
- Phụ nữ ứ huyết sau sinh: dùng lá hóa mục và lá mè đất (mỗi vị 20g) sao vàng rồi sắc uống.
- Vàng da: dùng lá hóa mục (sao vàng), rau má, lá thài lài tía, lá cối xay, lá khổ sâm (mỗi loại 20g), sắc đặc rồi chia làm 2 lần uống trước bữa ăn.
- Mụn nhọt, đinh râu, tan máu bầm: giã nát lá hóa mục tươi với lá cà pháo rồi trộn với nước vo gạo (nước đặc), sau đó gói lại bằng một mảnh vải sạch và hơ cho nóng rồi đắp, bó lên da (nếu không có lá cà pháo thì chỉ dùng lá hóa mục cũng được).
- Giải độc sắn (khoai mì): lấy 60 – 100g lá hoặc rễ hóa mục sắc uống.
Rễ hóa mục: Rễ cây hóa mục thường được dùng để điều trị các vấn đề như khó tiêu, viêm ruột, viêm gan, nôn ra máu, đi tiêu ra phân đen và tụ máu do đòn ngã gây sưng tấy.
Cách dùng: lấy khoảng 30 – 60g rễ cây hóa mục sắc lấy nước uống. Bên cạnh đó, theo kinh nghiệm của người dân Tây Nam Bộ, có thể dùng rễ cây hóa mục kết hợp với lá cây mỏ quạ (mỗi vị 12g) rồi sắc lấy nước uống một lần mỗi ngày để điều trị vàng da.
Quả hóa mục: Quả hóa mục được dùng để điều trị xuất huyết tử cung bằng cách sao cháy khoảng 15g quả rồi sắc lấy nước uống.
Một Số Nghiên Cứu về Cây Hóa Mục
- Theo tạp chí Planta Medica, chiết xuất từ lá cây hóa mục có tác dụng làm hạ huyết áp.
- Theo trang ACS Publications, bốn flavonoid được chiết xuất từ cây hóa mục có khả năng chống o xy hóa, từ đó cho thấy tiềm năng làm thuốc ngăn ngừa một số bệnh về thoái hóa thần kinh.
- Theo tạp chí Journal of Food Protection, chiết xuất acetone từ cây hóa mục có hoạt tính kháng khuẩn cao và ức chế vi khuẩn gây bệnh trong các mô hình thử nghiệm ở thịt lợn thái lát, gạo hấp và mì tươi.
Thông Tin Thêm
Bên cạnh cây hóa mục (cây hóa mục thường, mua bà), còn có nhiều loài hóa mục khác như hóa mục đỏ (Melastoma sanguineum), mua núi (Melastoma dodecandrum), mua lông (Melastoma villosum)…
Nguồn: www.lrc-hueuni.edu.vn
