1. Giới thiệu
Trong những năm gần đây, với sự nâng cao từ từ ý thức về sức khỏe, chế độ ăn uống lành mạnh đã được công nhận là yếu tố quan trọng và có lợi cho sức khỏe. Khi mọi người duy trì thói quen ăn uống lành mạnh, họ cũng làm phong phú thêm các loại thực phẩm và sử dụng cây thuốc có tác dụng chữa bệnh như thực phẩm hàng ngày. Loại “thực phẩm” này không chỉ giúp đảm bảo no, mà còn có nhiều chức năng khác như dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe, phòng ngừa và điều trị bệnh [1]. Thực phẩm có chức năng này được xác định là loại dược thực phẩm đồng nhất. Lý thuyết về “dược thực phẩm đồng nhất” được đưa ra chính thức từ những năm 1920 và 1930, và việc hình thành nó là quá trình dài. Cây Ô mai (Hình 1) là một loại thảo dược lâu năm thuộc họ Hoa chuông, và nó là một loại dược thực phẩm đồng nhất. Ô mai đã được sử dụng làm thực phẩm và thuốc trong hàng nghìn năm ở Đông Á, như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Mô tả về Ô mai đã được ghi lại lần đầu trong Sâm nghiệp bản giới tại Trung Quốc. Sau đó, nó được ghi lại trong nhiều tác phẩm dược học nổi tiếng khác ở các quốc gia khác, bao gồm Hanaoka Seishu (thời kỳ Edo Nhật Bản, 1760-1835 AD) [2,3]. Ô mai giàu acid amin, chất xơ thực vật, vitamin, canxi, kẽm, kali, sắt và các trace element cần thiết trong chế độ ăn của con người. Nó chứa hơn 16 acid amin, bao gồm 8 acid amin cần thiết [4]. Các cây non và rễ Ô mai có thị trường rộng lớn ở Hàn Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và các loại rau dại truyền thống của miền đông bắc Trung Quốc [5]. Cách sử dụng là chế biến Ô mai thành dưa chuột, salad. Công nghệ hiện đại có thể sử dụng để làm mì, trái cây chưng cất và đồ uống dinh dưỡng [6]. Ngoài ra, hoa của Ô mai có màu xanh, tím hoặc trắng, và hình dạng giống như một chiếc đồng hồ treo, có giá trị trang trí rất cao [4].
2. Các thành phần hóa học và hoạt tính dược lý của Ô mai
- Các thành phần hóa học của Ô mai đã được nghiên cứu lần đầu tiên bởi các nhà nghiên cứu Nhật Bản vào đầu thế kỷ 20 [7].
- Các nghiên cứu hiện đại về dược lý đã cho thấy rằng Ô mai chứa các hợp chất hóa học như flavonoid, axit phenolic, saponin triterpenoid, polyacetylen và sterol [8]. Đây là những thành phần sinh học chính cho thấy tác dụng chống ho, chống ung thư, chống oxy hóa, chống viêm, giảm đường huyết, chống béo phì và tăng cường miễn dịch. Các nhà nghiên cứu Hàn Quốc cũng đã phát hiện ra rằng chiết xuất cồn của Ô mai có chức năng bảo vệ trong quá trình phái sinh do mitomycin. Ô mai có thể gây kích thích mô cục bộ, viêm da tiếp xúc và huyết học, và là một chất ức chế của hệ thống thần kinh trung ương, có thể giảm huyết áp. Ô mai cũng có thể giảm độc tính do thuốc lá và kiểm soát nồng độ cồn trong máu người; do đó, nó có thể được làm thành phụ gia thuốc lá và chất ức chế hấp thụ cồn [7]. Dựa trên những tính chất này, Ô mai thường được sử dụng trong y học truyền thống Trung Quốc để điều trị các bệnh về hệ hô hấp [9]. Ngoài những hiệu ứng này, platycodin D (PD), chất hoạt tính chính được chiết xuất từ Ô mai, có thể ức chế hoạt động của lipase [10,11,12,13]. Tính năng này có thể được sử dụng trong thực phẩm chức năng để ngăn ngừa và điều trị rối loạn chuyển hóa lipid [14,15]. Do đó, Ô mai có thể được sử dụng để điều trị các rối loạn khác nhau. Hầu hết các nghiên cứu về Ô mai tập trung vào phần dược liệu của thảo dược, trong khi có rất ít nghiên cứu về dược thực phẩm đồng nhất.
3. Tiềm năng phát triển của Ô mai
Là một loại dược thực phẩm đồng nhất, Ô mai đang rất được ưa chuộng trên thị trường. Hiện nay, sản lượng Ô mai trong một năm bình thường ở Trung Quốc là 1 triệu kg, trong đó xuất khẩu chiếm một nửa. Có thông tin cho biết Nhật Bản cần 150 nghìn kg Ô mai mỗi năm [5]. Ô mai như một loại rau xuất khẩu đã trở thành một điểm sáng mới trong việc tăng thu nhập của nông dân và lợi ích kinh tế của nó gấp 2,5 lần so với việc sử dụng làm thuốc [16]. Nhu cầu về Ô mai ở nhiều quốc gia tăng ổn định, xuất khẩu Ô mai tươi tăng mạnh; nhu cầu vượt quá cung cấp, giá tăng đột biến, do đó, Ô mai có giá trị phát triển lớn và triển vọng phát triển tốt.
Trong bài viết này, các thành phần hóa học hoạt động của Ô mai và hoạt tính dược lý đã được tóm tắt dựa trên việc tìm hiểu văn bản. Ngoài y học, các ứng dụng thay thế của Ô mai cũng đã được giới thiệu để cung cấp một hiểu biết mới về sự đồng nhất của dược và thực phẩm, với mục tiêu cuối cùng sử dụng cây thảo dược này như một phương pháp điều trị tự nhiên.
