Quất hồng bì và những công dụng trị bệnh không phải ai cũng biết

Quất hồng bì – Dược liệu đa dụng trong Đông y

Quất hồng bì hay Hồng bì không chỉ làm mứt mà còn trị bệnh

Dược liệu đa dụng trong Đông y, Quất hồng bì không chỉ được biết đến làm mứt. Với thành phần và tác dụng dược lý đa dạng, Quất hồng bì có thể giảm ho, long đờm, lợi tiêu hóa hiệu quả. Hãy cùng khám phá đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của Quất hồng bì trong bài viết dưới đây.

Quất hồng bì là gì?

Nội dung

Tên gọi khác: Hoàng bì, Quất bì, Quất hồng bì, Tơ nua…
Tên khoa học: Clausena lansium (Lour.) Skeels.
Tên dược liệu: Radix, Folium, Fructus et Semen Clausenae Lansii.
Họ: Cam chanh (Rutaceae).

Đặc điểm sinh trưởng của cây quất hồng bì

Trong vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, Quất hồng bì phân bố rộng. Cây mọc hoang dại ở vùng Trung Quốc và Đông Nam Á. Ở Việt Nam, Hồng bì thường được tìm thấy ở các tỉnh như Ninh Bình, Hòa Bình và Quảng Ninh.

Quất hồng bì có những đặc điểm sinh thái như sau:

Tolerant với môi trường sống rộng.
Sống tốt ở vùng nhiệt độ trung bình từ 15 – 25 độ C. Cây có thể chịu được nhiệt độ dưới 0 độ C trong thời gian ngắn.
Thích nghi với đất feralit đỏ vàng hoặc vàng đỏ. Thường được trồng ở đất sâu, thoát nước.
Ra hoa mỗi năm, hoa thụ phấn bởi côn trùng hoặc gió.
Nhân giống bằng hạt hoặc cắt cành.

Tham khảo Râm Bụt Thái: Hoa Độc Đáo và Lợi Ích Tuyệt Vời!

Mô tả toàn cây quất hồng bì

Cây quất hồng bì có chiều cao tới gần 10m, trung bình khoảng từ 3 – 6m. Cành cây sần sùi và có nhiều hạch, màu xám đen. Lá cây là dạng lá kép, mọc so le nhau. Lá có khoảng 7 – 9 lá chét, hình trái xoan, mép uốn lượn. Cây ra hoa quả hằng năm, quả có hình cầu với màu sắc vàng lấm tấm xanh. Hoa thường bắt đầu mọc từ tháng 3.

Bộ phận làm thuốc, sơ chế và bảo quản của cây quất hồng bì

Theo nhiều nghiên cứu, nhiều bộ phận của cây Quất hồng bì có giá trị dược liệu cao như phần rễ, lá và quả.

Thu hoạch

Với cây Quất hồng bì, ta có thể thu hoạch các phần rễ và lá vào bất kỳ thời gian nào trong năm. Tuy nhiên, thời điểm tốt nhất là vào mùa thu. Quả cần được hái khi đã chín (tháng 6 – 8) để đạt giá trị cao.

Sơ chế

Quả hái về, cắt bổ dọc phơi nắng cho khô, được gọi là Quất bì, Hồng bì. Có thể ăn trực tiếp, làm mứt hoặc ngâm chung với nước đường.
Hạt thu từ quả đã chín và phơi khô.
Lá dùng tươi hoặc sấy phơi khô, có thể thu hoạch bất kỳ lúc nào.
Rễ hái về, nạo lấy vỏ, phơi khô, với tên gọi là Hoàng bì căn hoặc quả quất hồng bì căn.

Bảo quản trong bọc kín, nơi thoáng mát, tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Định kỳ phơi lại để tránh mốc và mọt.

Thành phần hóa học và tác dụng của quất hồng bì

Thành phần hóa học

Theo các nghiên cứu khoa học, quất hồng bì chứa rất nhiều thành phần đa dạng bao gồm:

Hạt Quất hồng bì chứa lansumamid A, B, C và nhiều loại tinh dầu khác.
Lá chứa neoclausenamid, cycloclausenamid, clausenamid.
Rễ chứa heptaphylin, dehydroindicolacton…

Tác dụng của quả quất hồng bì theo Y học hiện đại

Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh tác dụng dược lý của Quất hồng bì, trong đó bao gồm:

Chống co thắt hồi tràng: Cao chiết khô cành lá hồng bì có tác dụng chống co thắt trên hồi tràng chuột lang.
Tác dụng giảm độc lực của ký sinh trùng.
Khả năng kháng khuẩn.

Tham khảo

Quất hồng bì có thể được sử dụng trong các trường hợp:

Ho, ho có đờm đặc biệt là chứng ho ở trẻ em.
Cảm mạo, sốt.
Bệnh đường ruột, đau dạ dày, đau vùng thượng vị, đau bụng co thắt.
Chữa cảm mạo, thấp khớp, có thể dùng cho phụ nữ sau sinh.
Dân gian còn sử dụng lá Hồng bì để nấu nước gội đầu, trị gàu hoặc xông hơi trị cảm lạnh.

Tác dụng của quả quất hồng bì theo Y học cổ truyền

Các nghiên cứu cho thấy, tùy vào bộ phận của Hồng bì mà có tính vị khác nhau:

Lá có vị cay hơi đắng và tính bình, hơi ấm. Có tác dụng trị ho, sốt do cảm cúm, cảm nắng, tiêu đờm…
Quả có vị chua và ngọt dễ chịu, tính hơi ấm. Tác dụng chống ho, tiêu đờm, kích thích tiêu hóa, cầm nôn.
Hạt và vỏ rễ có vị đắng, cay nhẹ và tính hơi ấm. Tác dụng giảm đau nhức xương khớp, lợi tiêu hóa, ăn uống không ngon…

Cách sử dụng quả hồng bì

Quất hồng bì có thể dùng dưới dạng thuốc sắc, dùng ngoài hoặc sử dụng phần quả làm mứt, lên men rượu.

Liều dùng:

Lá: 20 – 40g.
Rễ: 10 – 20g.
Quả khô: 4 – 6g hoặc 5 – 7g quả tươi.
Hạt: 6 – 10g.

Một số bài thuốc từ quất hồng bì

Giải cảm, hạ sốt

Dùng lá Hồng bì tươi 30g. Sau khi rửa sạch, phơi khô và sắc uống cho đến khi ra mồ hôi.

Giảm đau do viêm họng

Ngậm quả Hồng bì cùng vài hạt muối (khoảng 2 quả), 3 – 4 lần mỗi ngày để giảm đau cổ họng do viêm sưng.

Hỗ trợ hệ tiêu hóa, ăn ngon miệng hơn

Rễ Hồng bì 30g, rễ Sử quân 20g, quả Khế 20g. Saute dược liệu cho đến khi vàng, sau đó sắc uống. Nên uống nhiều lần mỗi ngày trong nhiều ngày liên tiếp.

Điều trị đau dạ dày

Hạt của quả Hồng bì phơi hoặc sấy khô, sau đó rang trên lửa nhỏ và tán mịn. Mỗi lần sử dụng khoảng 10g bột này pha với nước uống trực tiếp. Nên dùng 2-3 lần mỗi ngày.