Rau bợ có vị ngọt, đắng và tính mát, là một loại thực phẩm phổ biến được sử dụng trong nấu canh, xào hoặc ăn sống trong những ngày nắng nóng. Tuy nhiên, rau bợ còn có nhiều tác dụng khác nhau, từ việc trị chứng tiểu buốt, sỏi bàng quang, sỏi thận, lở ngứa ngoài da, mụn nhọt, rôm sảy cho đến nóng gan.
Những điều thú vị về rau bợ
- Tên gọi khác: Tứ diệp thảo, Cỏ bợ, Tần thái, Cỏ chữ điền.
- Tên khoa học: Marsilea quadrifolia
- Họ: Tần/ Rau bợ nước (danh pháp khoa học: Marsileaceae)
Mô tả dược liệu
- Đặc điểm – Hình ảnh cây rau bợ
Rau bợ là một loài cây thảo, cao khoảng 15 – 20cm, thân mảnh, mọc bò. Trên thân cây có nhiều cụm lá, mỗi cụm lá gồm 2 lá và mang rễ con. Lá cây có 4 lá chét tạo thành hình chữ thập, mặt lá nhẵn và mép nguyên. Quả của cây nằm ở gốc cuống lá, có kích thước nhỏ. Cây rau bợ thường ra hoa và quả vào tháng 5 – 6 hàng năm.
Cây rau bợ thường sống ở vùng đất có nhiều nước và độ ẩm cao.
- Bộ phận dùng
Toàn cây rau bợ được sử dụng để làm thuốc.
- Phân bố
Rau bợ có nguồn gốc và phân bố chủ yếu ở những nước có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới như Đông Nam Á, Nam Á,… Ở Việt Nam, loài cây này thường tập trung ở vùng đồng bằng và trung du. Rau bợ thích ánh sáng và phát triển tốt ở những vùng đất mềm, có độ ẩm cao.
- Thu hái – sơ chế
Rau bợ có thể thu hái quanh năm, có thể sử dụng tươi hoặc sấy khô để sử dụng dần.
- Bảo quản
Rau bợ nên được bảo quản ở nơi khô ráo và thoáng mát.
- Thành phần hóa học
Rau bợ chứa 0.72mg carotene, vitamin C, glucide, protide, acid nucleic và nhiều chất dinh dưỡng khác.
Tác dụng của rau bợ
Rau bợ không chỉ có tác dụng theo quan niệm Đông y mà còn được nghiên cứu dược lý hiện đại công nhận. Dưới đây là một số tác dụng của rau bợ:
- Tác dụng tiêu sưng, sáng mắt, thanh nhiệt, lợi tiểu, giải độc, nhuận gan và trấn tĩnh, theo quan niệm Đông y.
- Tính mát và tác dụng thanh nhiệt của rau bợ cũng được sử dụng để ăn sống, nấu canh, luộc hoặc xào trong những ngày nắng nóng.
- Dịch chiết từ cây rau bợ phơi khô đã được chứng minh tăng 20% lượng nước tiểu đối với chuột thực nghiệm theo nghiên cứu dược lý hiện đại.
Hướng dẫn sử dụng rau bợ
Rau bợ có thể được sử dụng dưới nhiều hình thức và liều lượng khác nhau trong việc điều trị các bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số cách sử dụng phổ biến:
- Bài thuốc trị sỏi bàng quang và sỏi thận:
- Chuẩn bị: Một nắm cây rau bợ tươi.
- Thực hiện: Rửa sạch, giã cho nát, sau đó vắt lấy nước uống vào mỗi buổi sáng. Áp dụng đều đặn trong 5 ngày liên tục để thấy kích thước sỏi giảm đáng kể.
- Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường:
- Chuẩn bị: Thiên hoa phấn và cây rau bợ mỗi vị 10 – 15g.
- Thực hiện: Sắc lấy nước uống, dùng hằng ngày. Lưu ý hạn chế ăn thực phẩm nhiều đường và duy trì lối sống lành mạnh để ổn định đường huyết.
- Bài thuốc trị chứng tiểu dắt và bí tiểu:
- Chuẩn bị: Cỏ bợ khô 10 – 15g.
- Thực hiện: Sắc lấy nước uống hàng ngày.
- Canh lá sen rau bợ giúp lương huyết, hạ áp, an thần, mát gan thận, giảm rôm sảy và mề đay:
- Chuẩn bị: Lá sen non 30g và rau bợ 20g.
- Thực hiện: Nấu canh ăn hàng ngày.
- Bài thuốc lợi vị, kiện tỳ, ổn định đường huyết và giảm cảm giác thèm ăn ở người bị tiểu đường:
- Chuẩn bị: Hoài sơn 50g, thiên hoa phấn 10g và cỏ bợ 30g.
- Thực hiện: Sắc kỹ cỏ bợ và thiên hoa phấn, sau đó lọc lấy dịch rồi cho hoài sơn vào nấu cháo ăn.
- Canh rau muống cỏ bợ giúp thanh nhiệt, giảm viêm, hỗ trợ điều trị chứng phù do suy tim, viêm bàng quang và viêm thận cấp – mãn tính:
- Chuẩn bị: Rau muống và cỏ bợ mỗi vị 50g.
- Thực hiện: Nấu canh, ăn liên tục trong vòng 7 – 10 ngày.
- Bài thuốc trị chứng sỏi niệu quản, viêm nhiễm đường sinh dục, tiểu buốt, nổi rôm sảy, mề đay, mẩn ngứa:
- Chuẩn bị: Cỏ bợ 100 – 200g.
- Thực hiện: Rửa sạch, vắt lấy nước cốt liên tục trong vòng 7 – 10 ngày.
- Cỏ bợ xào lá sen, cỏ nhọ nồi trị chứng suy tĩnh mạch chi, phiền nhiệt, đại tiểu tiện ra máu, chảy máu cam, rong kinh:
- Chuẩn bị: Cỏ nhọ nồi 20g, lá sen non 30g và cỏ bợ 50 – 100g.
- Thực hiện: Rửa sạch rồi xào ăn hằng ngày.
- Canh lá vông non và rau bợ trị chứng suy nhược thần kinh, trĩ nội, trĩ ngoại, mất ngủ, căng thẳng đầu óc:
- Chuẩn bị: Lá vông non 20g, cây cỏ bợ 30 – 50g.
- Thực hiện: Nấu canh, ăn trong vòng 5 – 7 ngày.
- Canh cua đồng rau bợ giúp bồi bổ sức khỏe, lương huyết, thành nhiệt, thích hợp cho người bị gãy xương, trẻ em còi xương, chậm phát triển:
- Chuẩn bị: Cua đồng 200g, rau bợ 200 – 300g.
- Thực hiện: Nấu canh ăn hàng ngày.
- Bài thuốc trị chứng tiêu khát:
- Chuẩn bị: Rễ cây qua lâu và rau bợ nước mỗi vị 15g.
- Thực hiện: Phơi khô, tán nhỏ và hòa với sữa uống hàng ngày.
- Bài thuốc trị chứng sỏi đường tiết niệu:
- Chuẩn bị: Lá phèn đen 10g, ngải cứu 10g, búp non của cây dứa dại 20g và cây cỏ bợ 30g.
- Thực hiện: Dùng tất cả dược liệu tươi, rửa sạch, giã và vắt lấy nước uống vào sáng sớm. Áp dụng bài thuốc trong thời gian dài để nhận thấy hiệu quả.
- Bài thuốc trị chứng nổi mẩn đỏ do nhiệt, sưng lở ngoài da:
- Chuẩn bị: Một nắm rau bợ tươi.
- Thực hiện: Rửa sạch, giã nát và vắt lấy nước bôi lên vùng da cần điều trị.
- Bài thuốc trị chứng nóng trong người sinh mụn nhọt:
- Chuẩn bị: Rau bợ tươi 18 – 20g.
- Thực hiện: Rửa sạch và giã lấy nước cốt, thêm một ít nước lọc để có được 1 bát nước. Chia nước thành 3 lần uống và dùng hết trong ngày. Dùng bã rau bợ đắp lên mụn nhọt giúp tiêu sưng và giảm đau.
- Bài thuốc trị tiểu nóng và bí tiểu:
- Chuẩn bị: Rau bợ (cả cuống) nửa cân.
- Thực hiện: Phơi khô, mỗi lần dùng 16g sắc với 3 bát nước còn lại 1 bát. Chia nước sắc thành 3 lần uống, mỗi lần cách nhau 3 giờ. Áp dụng bài thuốc liên tục trong vài ngày để khỏi hẳn.
- Bài thuốc chữa chứng bạch đới:
- Chuẩn bị: Rau bợ khô 20g.
- Thực hiện: Sắc với 3 bát nước còn lại 1 bát, chia thành 3 lần và dùng uống trong ngày. Nên dùng khi nước còn nóng, mỗi lần uống cách nhau từ 3 – 4 giờ. Đồng thời nên dùng rau bợ khô 32g đem nấu lấy nước ngâm rửa âm hộ.
- Bài thuốc trị chứng sưng vú:
- Chuẩn bị: Một nắm rau bợ.
- Thực hiện: Rửa sạch, giã nát và vắt lấy nước. Sau đó dùng nước cốt hòa với 1 ly nước đun sôi để nguội và chia thành 2 lần uống. Dùng bã của cây rau bợ đắp lên vùng vú sưng đau. Thực hiện cách này liên tục trong 2 – 3 ngày để khỏi.
- Bài thuốc trị chứng tắc tia sữa:
- Chuẩn bị: Rau bợ khô 20g.
- Thực hiện: Sắc với nửa siêu nước còn lại 1 bát, chia thành 2 lần và dùng uống trong ngày. Mỗi lần uống cách nhau 4 giờ đồng hồ. Dùng vải bọc bã chườm lên ngực để làm thông tia sữa.
- Bài thuốc chữa bỏng:
- Chuẩn bị: Rau bợ tươi.
- Thực hiện: Rửa sạch, giã nát và đắp lên vùng da bị bỏng.
Lưu ý: Trước khi áp dụng bài thuốc chữa bệnh từ cây rau bợ, đặc biệt là bài thuốc uống, nên tham vấn bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền để được tư vấn và điều chỉnh liều lượng. Tự ý sử dụng bài thuốc có thể gây gián đoạn quá trình điều trị hoặc gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.
Rau bợ là một “thần dược” từ thiên nhiên, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Hãy khám phá và tận hưởng những tác dụng tuyệt vời của loại cây này! www.lrc-hueuni.edu.vn
