Giới thiệu
Chè dây, còn được gọi là Bạch liễm, Trà dây, Thau rả, Khau rả, Hồng huyết lon, Điền bổ trà, Ngưu khiên tỵ, Chè hoàng gia hay song nho Quảng Đông, là một loại cây có tên khoa học là Ampelopsis cantoniensis. Loài cây này thuộc họ Nho (Vitaceae).
Đặc điểm Chè dây
Cây Chè dây là loại cây leo, có thân và cành hình trụ. Cây có chiều cao không quá 1m, trên thân có các lông nhỏ. Dây leo của cây thường dài khoảng 2-3m và thường bám vào thân của cây khác. Lá của cây có 7-13 lá chét, dài khoảng 2,5 đến 7,5cm, đầu nhọn, gốc tròn, nhẵn. Hoa của cây có màu trắng và mọc thành từng chùm. Quả của cây có màu đỏ và nhỏ như quả si.
Chè dây phân bố ở nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia và các nước Đông Dương. Ở Việt Nam, cây mọc hoang ở nhiều vùng, đặc biệt là vùng đồi núi và các khu rừng. Cây phổ biến nhất ở các tỉnh Hòa Bình, Lào Cai, Lạng Sơn, Nghệ An, Quảng Ninh cho tới Lâm Đồng, Đồng Nai.
Bộ phận dùng
Bộ phận chính của cây Chè dây được sử dụng là phần thân và lá. Ngoài ra, phần rễ cũng được dùng trong một số bài thuốc chữa bệnh.
Thu hái và chế biến
Trà dây có thể thu hoạch quanh năm, vào thời điểm chưa ra hoa. Sau khi thu hoạch, lá và thân cây được sơ chế bằng cách loại bỏ những lá hỏng, lá sâu và thái nhỏ. Sau đó, lá và thân cây được phơi khô trực tiếp dưới ánh nắng. Dược liệu sau khi phơi khô hoặc sao vàng sẽ có những đốm trắng xuất hiện, nhưng không cần lo lắng vì đây chỉ là nhựa tuyết chè dây bám vào thân cây.
Thành phần hoá học
Chè dây chứa nhiều thành phần hóa học, trong đó có flavonoid và tanin. Phân lá chứa khoảng 10.82-13.30% tanin, flavonoid toàn phần chiếm khoảng 18.15% trong đó myricetin chiếm 5.32%. Chè dây cũng chứa 2 loại đường là glucose và rhamnose.
Tác dụng của Chè dây
Theo y học dân gian, chè dây có nhiều tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm và có khả năng trị các bệnh như mụn nhọt, tê thấp, cảm mạo, viêm họng, đặc biệt là hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày và đau bao tử.
Các nghiên cứu khoa học đã công nhận nhiều công dụng của Chè dây như:
- Hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày, tá tràng, viêm hang vị dạ dày
- Hỗ trợ điều trị chứng ợ hơi, khó tiêu, ợ chua, đau rát thượng vị
- Có tác dụng an thần, hỗ trợ điều trị chứng mất ngủ
- Hỗ trợ điều trị cho người huyết áp cao, giúp ổn định huyết áp, giải độc cơ thể
- Hỗ trợ tiêu viêm, giảm đau và liền sẹo, làm lành các vết loét do vi khuẩn HP
Bài thuốc từ Chè dây
Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến sử dụng dược liệu Chè dây:
Bài thuốc chữa viêm dạ dày tá tràng
Chuẩn bị 10-15g lá chè dây khô hoặc sao vàng. Cho dược liệu vào ấm trà rồi cho vào 1 lít nước sôi, lắc nhẹ và đổ nước này đi. Sau đó cho thêm 100ml nước sôi vào hãm trà trong khoảng 15 phút. Nên dùng trà khi còn ấm, uống liên tục trong khoảng 15-20 ngày cho mỗi lần điều trị.
Chữa đau nhức, tê thấp
Dùng 1 lượng vừa đủ lá chè dây tươi đem giã nát rồi hơ trên lửa nóng. Gói lá thuốc vào một miếng vải mỏng và đắp trực tiếp lên khu vực đau nhức.
Bài thuốc phòng bệnh sốt rét
Chuẩn bị 60g chè gây, 12g rễ cỏ xước, 60g lá hồng bì, 12g lá đại bì, 12g tía tô, 12g lá hoặc vỏ cây vối, 12g rễ xoan rừng. Đem tất cả các vị thuốc thái nhỏ rồi phơi khô. Sau đó cho hết vào ấm, sắc thuốc trên lửa nhỏ cùng 400ml nước cho đến khi còn khoảng 100ml là có thể dùng. Uống thuốc khi còn ấm. Chỉ nên dùng 3 ngày 1 tháng vì thuốc có mục đích hỗ trợ phòng bệnh.
Chữa cảm mạo, hầu họng sưng đau
Cho 15-60g chè dây vào ấm sắc cùng nửa thăng nước trên lửa nhỏ trong 15 phút. Chia thuốc thành nhiều lần uống trong ngày, nên dùng khi ấm với liều lượng ngày 1 tháng.
Bài thuốc chữa trúng độc thực vật do vi khuẩn
Lấy 50g rễ chè dây tươi và 15g gừng cho vào ấm, sắc với 2 chén nước trên lửa nhỏ cho đến khi còn 1 chén. Uống thuốc khi còn ấm, dùng ngày 1 tháng. Trẻ em, người già hoặc bệnh nhẹ nên giảm liều lượng.
Chữa áp xe
Cho 15g chè dây vào nồi cùng với nửa rượu nửa nước, sặc trên nửa nhỏ lấy thuốc uống. Hoặc có thể cho thêm thịt heo vào hầm rồi ăn khi còn nóng.
Chữa đau dây thần kinh tọa
Lấy 15-30g rễ hoặc thân chè dây, cho vào ấm sắc với nước để uống, ngày dùng 1 tháng. Kết hợp dùng lá chè dây tươi giã nát, sao nóng rồi đắp lên vùng đau nhức để tăng hiệu quả điều trị.
Lưu ý khi sử dụng Chè dây
Mặc dù rất lành tính và có nhiều công dụng chữa bệnh, nhưng nếu sử dụng Chè dây đúng cách có thể gây ra các vấn đề rắc rối. Vì vậy, bạn cần lưu ý:
- Không dùng quá 70g/ngày vì Chè dây có dược tính cao, có thể khiến cơ thể khó chịu.
- Tránh dùng thuốc sắc để qua đêm, có thể bị đau bụng, tiêu chảy.
- Những người bị huyết áp thấp không nên sử dụng dược liệu này, đặc biệt là lúc đói.
Trên đây là những thông tin về đặc điểm, dược tính, công dụng và các bài thuốc chữa bệnh từ cây Chè dây. Mặc dù có nguồn gốc tự nhiên và phổ biến, việc sử dụng dược liệu này để trị bệnh cũng cần được tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc người có chuyên môn để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
