Tầm Gửi Gạo là một loại thực vật sống ký sinh trên cây gạo trắng hoặc gạo tía. Đặc biệt, thảo dược này chứa nhiều thành phần hóa học đa dạng và mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe, bao gồm hỗ trợ điều trị sỏi đường tiết niệu, giảm đau nhức xương khớp và làm mát gan.
Tầm Gửi Gạo – Cây Ký Sinh Quý
Tầm Gửi Gạo, còn được gọi là Tầm Gửi, Chùm Gửi, Mộc Vệ Trung Quốc, Tầm Gửi Cây Gạo, hay Ký Sinh Cây Gạo, là một loài cây sống ký sinh trên cây gạo trắng hoặc gạo tía. Với tên khoa học Taxillus chinensis và thuộc họ Tầm Gửi (Loranthaceae), loài cây này được sử dụng toàn bộ cành, lá và thân để làm thuốc. Tuy nhiên, chỉ có lá to, dày, xanh và không bị hư hỏng được coi là tốt nhất.
Mô Tả Dược Liệu Tầm Gửi Gạo
1. Đặc Điểm Thực Vật
Tầm Gửi Gạo là loại cây sống ký sinh trên cây gạo, thường mọc bò và leo. Cây có thân gỗ, chia đốt, giòn và có thể có lớp lông phủ. Lá của cây mọc đối xứng, có hình oval hoặc hình mác, mép lá nguyên và gân lá hình lông chim. Hoa mọc thành cụm, hoa đơn tính hoặc lưỡng tính. Quả của cây là nang, hình trụ cầu và có màu vàng.
2. Bộ Phận Dùng
Toàn cây (cành, lá và thân) của Tầm Gửi Gạo đều được sử dụng để làm thuốc. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm dân gian, chỉ nên chọn lá to, dày, xanh và không bị hư hỏng. Lá nhỏ, mỏng và màu vàng thường có tác dụng dược lý yếu.
3. Phân Bố
Tầm Gửi Gạo phân bố rộng ở nhiều tỉnh thành trên lãnh thổ Việt Nam. Loài cây này có thể sinh sống từ các tỉnh trung du miền núi đến đồng bằng. Tầm Gửi Gạo thường ký sinh trên cây gạo, cây đa và cây dâu tằm. Đặc biệt, Tầm Gửi Gạo ký sinh trên cây dâu được coi là loại dược liệu quý hiếm, còn được gọi là tang ký sinh.
4. Thu Hái – Sơ Chế
Tầm Gửi Gạo có đặc tính sinh sống nhờ hút chất dinh dưỡng từ cây chủ nên thường phát triển mạnh và không bị rụng lá khi vào mùa đông. Do đó, dược liệu có thể được thu hái quanh năm, nhưng thời điểm thu hái thích hợp nhất là vào mùa hè, khi cây phát triển mạnh nhất. Sau khi thu hái, dược liệu thường được cắt nhỏ và phơi khô để tiện sử dụng dần.
5. Bảo Quản
Để bảo quản dược liệu Tầm Gửi Gạo, nên đặt chúng trong bao nilong buộc kín để tránh hao hụt dược tính và đặt ở nơi khô ráo, thoáng mát. Thỉnh thoảng nên để dược liệu ra ngoài phơi khô để tránh ẩm mốc và hư hỏng.
6. Thành Phần Hóa Học
Tầm Gửi Gạo chứa nhiều thành phần hóa học quý như quercituron, catechin, trans-phytol, afzeline, quercitrin, alpha-tocophenol, quinone,… Những hoạt chất này mang lại tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch, giảm nguy cơ đột quỵ và điều hòa miễn dịch.
Tác Dụng Dược Lý của Tầm Gửi Gạo
Tầm Gửi Gạo có nhiều tác dụng dược lý đáng chú ý:
-
Theo Đông Y:
- Bồi bổ sức khỏe, bổ thận, giải độc, thanh nhiệt, chỉ thống, mạnh gân xương và tiêu viêm.
- Chủ trị đau nhức xương khớp, huyết áp cao, viêm cầu thận, sỏi thận, sỏi tiết niệu, phong tê thấp,…
-
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
- Hoạt chất catechin trong Tầm Gửi Gạo có tác dụng ngăn chặn hình thành sỏi canxi, đặc biệt là sỏi ở đường tiết niệu.
- Các thành phần hóa học khác như alpha-tocopherol, trans-phytol, afzeline, catechin,… giúp chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch và giảm nguy cơ đột quỵ.
- Dược liệu cũng có tác dụng chống viêm tương đương với Aspirin.
Cách Sử Dụng và Liều Lượng
Dược liệu Tầm Gửi Gạo thường được sắc uống. Khi sắc dược liệu này, nên sắc từ 2 – 3 lần để tận dụng tối ưu dược tính của cây. Liều dùng tham khảo là 20 – 30g mỗi ngày.
Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh sử dụng Tầm Gửi Gạo:
-
Bài thuốc hỗ trợ điều trị sỏi bàng quang và sỏi thận:
- Chuẩn bị: Kim tiền thảo, cây mã đề, rễ cỏ tranh, thổ phục linh (mỗi loại 10g) và Tầm Gửi Gạo (15g).
- Thực hiện: Sắc uống và dùng hết trong ngày. Nước sắc khoảng 1.5 – 2 lít giúp thận đào thải độc tố và canxi dư thừa. Kiên trì sử dụng trong 2 tháng sẽ giúp giảm kích thước sỏi đáng kể.
-
Bài thuốc bồi bổ sức khỏe, mát gan và giải độc:
- Chuẩn bị: 20 – 30g dược liệu khô.
- Thực hiện: Sắc uống và dùng hết trong ngày. Nên sắc lại dược liệu để tận dụng hết dược tính và dùng khi nước còn ấm.
-
Bài thuốc ngâm rượu với cây Tầm Gửi Gạo:
- Chuẩn bị: 1kg dược liệu khô và 5 lít rượu 45 độ.
- Thực hiện: Ngâm trong ít nhất 3 tháng, mỗi lần dùng 1 chén nhỏ.
- Lưu ý: Điều chỉnh liều lượng rượu sử dụng để tránh gây say xỉn và làm giảm chức năng gan.
Những Lưu Ý Khi Sử Dụng Tầm Gửi Gạo
- Tầm Gửi Gạo trên cây gạo tía được coi là loại tốt nhất, nên tránh sử dụng Tầm Gửi Gạo trên cây gạo trắng vì dược tính kém hơn.
- Vì tồn tại nhiều cơ sở kinh doanh dược liệu giả và kém chất lượng, cần cẩn thận khi mua dược liệu. Dược liệu thật thường có màu đỏ nhạt, tím, màu hồng hoặc màu vàng hơi ngả hồng. Nước sắc từ dược liệu thật có màu nâu hoặc hơi tím, đặc biệt trên mặt nước có váng nổi lên. Ngoài ra, nước sắc từ dược liệu thật có mùi thơm nhẹ như mùi rơm bếp, vị uống ngon và chát nhẹ.
- Tầm Gửi Gạo có thể sử dụng cho phụ nữ mang thai, nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ để biết liều dùng cụ thể.
Tầm Gửi Gạo là một loại thảo dược đa dạng với nhiều tác dụng dược lý. Tuy vậy, khi mua dược liệu, cần thận trọng để tránh mua phải dược liệu giả và kém chất lượng.
Hãy tìm hiểu thêm về các loại thảo dược và công dụng tại trang web www.lrc-hueuni.edu.vn.
